Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[In nomine domini Dei et salvatoris nostri Iesu Christi.] [Otto gracia Dei imperator augustus, anno imperii eius Deo propicio sesto decimo, mense aprilis, indicione undecima.] [Comutacio bone fidei nossitur esse contractum, ut vice encionis obtinead firmitatem eodemque nexu oblicant contraentes] (1). [Placuit itaque bona convenit voluntatem inter][domnus Odelricus episcopus Sancte Cremonensis Eclesie][nec non et][Bonizo camararius (a) domni Odelrici episcopi, liber omo, qui est abitator in civitate Cremona,][ut in Dei nomine debead dare, sicut et a presenti dederunt ac tradiderunt, vicissim sibi unus alteri comutacionis nomine.][In primis dedit is ipse domnus Odelricus episcopus eidem Bonizoni in causa comutacionis,] id est pecia una [de terra aratoria iuris ipsius episcopio Sancte Cremonensis Eclesie, que est posita in][loco qui dicitur Braida Botaria,][prope fluvio qui dicitur][Pipia],[et est suprascripta pecia de terra aratoria in suprascripto loco qui dicitur] Braida Botaria, per mensura [iusta iugias decem et septem; coerit ei da mane terra ipsius episcopio, quod in sua reserva potestatem, da meridie et sera via, da montes terra eidem Bonizoni et] in alico via. Quidem et ad vicem recepit ipse domnus Odelricus episcopus [a parte ipsius episcopio Sancte Cremonensis Eclesie][ab eundem Bonizone][meliorata rem, sicut lex abet] (2), id sunt pecias quatuor de terra silvata cum area sua et parte aratoria [cum insimul sedimen superabente iuris eidem Bonizoni, quibus sunt positas in locas et fundas][Casa que dicitur Marcia][et in][Conciliolo][seu in loco qui dicitur][Caretolo][. Prima pecia de terra silvata cum area sua et parte aratoria in suprascripto loco qui dicitur Casa Marcia est] per mensura iusta iugias viginti una; coerit ei da mane dicitur Straxio, da meridie terra Petri presbitero, da sera [Peregrini][et][Azoni,][da montes terra][Sancte Marie]. [Secunda pecia de terra] in suprascipto loco Conciliolo cum sedimen superabente est per mensura iusta iugia una et tabulas quadraginta; coerit ei da |[mane et montes terra suprascripte Sancte Marie,] da meridie via, da sera terra ipsius Petri presbitero. Tercia pecia de terra aratoria in eodem loco Conciliolo est per mensura iusta iugias [quatuor et dimidia; coerit ei da trex partes terra] suprascripte Sancte Marie, da quarta parte eidem Petri presbitero. Quarta pecia de terra cum prato et broilo seu silva |[cum area superabente in suprascripto loco][Caretolo][est per mensura] iusta iugia huna (b) et dimidia; coerit ei da mane suprascripto Straxio, da meridie et sera suprascripte Sancte Marie, da montes terra |[iam dicti Petro presbitero], [sibeque alii sunt in ix omnibus coerentes.] Has denique iam dictis rebus in suprascripto loco qui dicitur Casa Marcia et in Conciliolo seu in Caretolo superius [nominatis] vel comu|[tatis una cum accessionibus et ingressoras earum] seu cum superioribus et inferioribus eoarum rerum, qualiter superius mensuras et coerencias legitur, inintegrum, sibi unus alteri pars parti per as pagi|[nas comutacionis nomine tradiderunt,] faciendum exinde pars parti de co inter se comutacionis nomine receperunt, sicut superius legitur, a presenti die legaliter proprietario nomine |[quicquit voluerint aut previderint,] sine omni uni (c) alterius suorumque successoribus contradicione. Et spoponderunt sibi unus alteri se suorumque successores quisco comuta|[cionis inter se dederunt] inintegrum, omni tempore ab omni omine defensare. Quidem et ut ordo legis depossit et ad anc previdendam comutacionem accesserunt super ipsis rebus |[ad previdendum, tam (d) da parte] ipsius episcopio quamque et da parte eidem Bonizoni, id est Natalis diaconus de ordine eadem Sancte Cremonensis Ecclesie, misso eidem domni Odelrici episcopi |[ab eo directo,][una] simul cum viri et boni omines estimatores qui ipsis rebus estimarent, id sunt Dotho, filius quondam Sansonni, et Albericus seu Gezo, quibus omnibus estimanti|[bus cumparuit eorum et] estimaverunt quod (e) melioratas res reciperet ipse domnus Odelricus episcopus a parte iam dicti episcopio Sancte Cremonensis Eclesie quam dedisset et legibus co|[mutacio ec fieri] poteret. De quibus et pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis suorumque successores vel eredes eorum se de ac comutacione removere quesierint et non permanserint |[in ea omnia] qualiter superius legitur vel si ab unumquemque ominem quisco dederint inintegrum non defensaverint, componant pars parti fidem servandi pena dublis ipsis rebus qualiter pro tem|[pore fuerint] melioratis aut valuerint sub estimacione in consimiles locas. Et pro onore episcopati meo nec eos licead ullo tempore nolle quod volui, set quod |[ad me] semel factum vel conscriptum est sub iusiurandum inviolabiliter conservare promitto cum stipulacione subnixa. Unde due cartule comu|[tacio]nis (f) scripte sunt. Actum suprascripta civitate Cremona, feliciter. Ego Odelricus episcopus in hac comutacione a me facta subscripsi. Natalis diaconus misus fui ut supra. Garibaldus | iudex domni inperatorii (g) et advocatus subscripsi. Signum ++ manibus Dothoni et Gezoni qui super ipsis rebus accesserunt et estimaverunt ut supra. Albericus qui super ipsis | rebus accessi et estimavi ut supra. Rogerius rogatus subscripsi. Landefredus rogatus subscripsi. Signum +++ manibus Adammi et Vualberti seu Grimezoni, testis. Si|gnum + manus Luvoni teste. Ego Adelbertus notarius sacri palacii, scriptor huius cartule comutacionis, post tradite complevi et dedi.

(a) Lettura incerta.
(b) Così B, h- sembra corretta da i-
(c) u- corretta su altra lettera.
(d) tam corretto da daam
(e) quod corretto su tra
(f) La seconda -i- corretta su -e-
(g) Così B.

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni