Lombardia Beni Culturali

Comutacio

979 febbraio, Lodi.

Andrea, vescovo di Lodi, d� ad Arnone, figlio del defunto Arioaldo, de loco Causario (Casalpusterlengo?) tre appezzamenti di terra: il primo, di terra coltivabile e boscosa, sito nel territorio di Maleo, misura dieci iugeri; il secondo, di terra arabile, sito anch'esso nel territorio di Maleo, misura trenta tavole; il terzo, in parte boscoso, in parte con cespugli e paludoso, misura due iugeri. Riceve in cambio da Arnone due appezzamenti di terra coltivabili, siti entrambi nel territorio di Maleo, il primo dei quali, in localit� Morario, misura sei iugeri, il secondo, sito in localit� S. Giorgio, misura uno iugero, ed un terzo appezzamento di terra in parte coltivabile, in parte boscosa, sito in localit� Bevurco, che misura dodici iugeri e sessanta tavole. I beni oggetto della permuta sono estimati da Daiberto di Cenate, Giovanni di Grassobbio ed Aginardo di Moscazzano, accompagnati da Gisolfo, diacono della chiesa lodigiana e messo del vescovo.

Originale, ASCr, CCr, Fondo segreto, pergg., n. 106 [A]. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 48 (con annotazione del Cereda: Ex archetypo iuris mei). Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 81.
Sul recto di mano del sec. XIII: LVII.
Sul verso annotazione di mano del sec. XII: Comutacio facta in Maleo cum episcopo Laudense; annotazione di mano del sec. XIV: de Maleo; annotazioni del sec. XIX, di mano di Ippolito Cereda: 979 mense februarii, indictione septima. Anno imperii (seguono alcune lettere depennate) Ottonis secundi duodecimo.; Muratori, Tomo I, col. 378; Comutatio facta in Maleo cum episcopo Laudense.

Edizione: Muratori, Antiquitates, I, col. 378; Cod. dipl. Lang., col. 1390, n. DCCXCII; Vignati, Parte prima, p. 29, n. 19 (da un autografo presso Ippolito Cereda); Falconi, I, p. 205, n. 78.

Il documento, che non presenta segnature originali, appartiene al gruppo di documenti, parecchi dei quali contenuti in copia nel codice di Sicardo, riguardanti i rapporti tra il vescovo di Cremona e la famiglia dei da Bariano/da Maleo; queste carte originariamente conservate nell'archivio vescovile, in un momento successivo, passarono probabilmente nell'archivio capitolare; la famiglia � stata studiata da Cinzio Violante, che propone anche l'identificazione del luogo nel documento chiamato Causari con Casalpusterlengo (Violante, Una famiglia, in particolare p. 17).
Il notaio � pittosto scorretto.

(SN) In Christi nomine. Otto gratia Dei imperator augustus an(no) imperii eius duodecimo, mense febroarius, ind(ictione) septima. | Comutacio bone fidei nositur esse contractum, ut vice emcionis optinead firmitatem eodemque nessu obli|cant (a) contraentes (1). Placuit itaque et bona convenit voluntate inter dom(nu)s Andreas, S(an)c(t)e Laudensis Ecl(esi)e | ep(iscopu)s, nec non et inter Arnone, fil(ius)quondam Arioaldi, de loco Causario, ut in Dei nomine debeant dare sicut de presenti dederunt | ac tradiderunt vicisim in comutacione(m) nomine presenti die abendum. In primis dedit his ipse dom(nu)s Andreas ep(iscopu)s eidem | Arnoni in comutacione nomine presenti die abendum, | id sunt tres pecies de terra, una ca(m)piva et silvata uno ten[ente]| et una ca(m)piva, tercia boscosa cum gerbo et plagio tenente insimul q(ui) est constitutes in loco Maleo et pecia una de terra | campiva in loco Sario iuris S(an)c(t)e Laudensis Ecl(esi)e. Prima pecia de terra ca(m)piva et silvata uno tenente in eodem loco Maleo, | coerit ei a mane Sancti Sisti et in alico via, a meridie ipsius episcopatu(s) quas sibi reservat, a sera et muntes Ermengarde, | est per mensura iusta iuges legiptimes decem. Secunda pecia ca(m)piva; coerit ei a mane et meridie ripa, a sera et muntes Ermengarde, | est per mensura iusta tabul(as) treginta. Tercia pecia, quod est boscosa, cum plagio et gerbo tenente insimul; coerit ei a mane flu|vio qui dicitur Adua, a meridie Ermengarde, a sera similiter Ermengarde et in alico via, a muntes Mosa, est per mensura iusta iuges legipti|mes quattuor. Iam dicta pecia de terra ca(m)piva in s(upra)s(crip)to loco Sario; coerit ei a mane fluvio qui dicitur Adua, a meridie et sera ipsius episco|patu(s), a muntes Sancti Petri et in alico fosato, est per mensura iusta iuges legiptimas due. Unde ad vicem recepit his ipse | dom(nu)s Andreas episcopus ad pars ipsius episcopatu(s) ab eodem (b) Arnone comutatore suo simil(iter) in comutacione(m) nomine presenti die | abendum, id sunt dues pecies de terra ca(m)pive q(ui) est (c) constitutes in eodem loco Maleo et pecia una (d) de terra campiva et silvata tenente in|simul q(ui) est posita in loco Bevurco iuris ipsius Arnoni. Prima pecia in eodem loco Maleo, locus dicitur Morario; coerit ei | a mane et muntes ipsius episcopatu(s), a meridie et sera Ermengarde, est per mensura iusta iuges legiptimes sex. Alia pecia locus dicitur | Sancto Gieorgio, coerit ei a mane Sancti Gieorgi, a meridie Gisleberti comitis palacio, a sera fosato, a muntes via, est per mensura iusta iuge | legiptima (e) una. Suprascripta pecia campiva et silvata tenente insimul in eodem loco Bevurco; coerit ei a mane et meridie mihi reservo, a sera | ipsius episcopatu(s), a muntes Arib(er)ti et Benedicti ger(mani)s, est per mensura iusta iuges legiptimes duodecim et tabul(as) sexaginta. | Quidem et ut ordo legis (2) deposit pro ac firmanda(m) et ac previdenda(m) comutacione(m) super ipsis rebus accesit Gisulfus, diaconus de ordine S(an)c(t)e | Laudensis Ecl(esi)e et missus do(m)ni Andrei ep(iscopu)s, una simul cum viri Deum timentes extimatores omines corum nomina supter leguntur, | quibus eidem Gisulfi diac(ono) et misso paruit et ips(i) stimatores exstimaverunt eo quod meliorata et ampliata res reciperet | ipse dom(nus) Andreas ep(iscopu)s ad pars ipsius episcopatu(m) abendum quam ei ut supra in comutacione dediset et ac comutacio inter eis legibus fieri posat. | His autem rebus superius dictis cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accesionibus suarum inintegrum et tradiderunt sibi unus alteri in | comutacione(m) nomine tradiderunt ita ut faciant exinde pars parti tam ipsi comutatores eorumque heredum vel succesores de | q(u)od superius in comutacione ceperunt iure proprietario legibus quitquit voluerint aut previderint sine omni uni alterius contrad(ictione). | Et spoponderunt sibi invicem ipsi comutatores cum eredibus et succesoribus suorum suprascriptis rebus quis co ut supra in com(utacione) nomine dederunt | sibi unus alteri ab omni contradicente omine legibus defensare. Et pena inter se posuerunt ut q(ui)s ex ipsis comutatores | eorumque heredes vel succesores set (f) de anc comutacione(m) removere quexierint vel si ab unu(m)que(m)que(m) omine(m) non defensaverint, tunc | conp(onat) illa pars qui non conservaverint ad parte fidem servanti pro pena nomine rebus ipsis in dublum sup (g) extimacionem in eisdem | locis melioratis que in tempore fuerint aut valuerint. Quia sic inter eis convenit. Actum civitate Laude.
(C) Andreas humilis ep(iscopu)s a me facta s(ub)s(crips)i.
+ Gisulfus diaconus missus fui et s(ub)s(crips)i.
Sign(a) +++ manibus Daiberti de loco Cenate et Iohannis de loco Grasobio seu Aginardi de loco Musscaciano | qui super ipsis rebus acceserunt et estimaverunt ut supra.
Sign(a) ++++ manibus Odoni de loco Ursialio et Alberici de civitate Laude seu Adellelmi | de loco Cugengo adque Rolandi de loco Giosano, testis.
(SN) Aribertus notarius et iudex sacri palacii scripsi, post | tradita c(om)plevi et dedi.


(a) Segno di abbreviazione superfluo su -c-
(b) A eode senza segno di abbreviazione.
(c) est in sopralinea.
(d) una in sopralinea.
(e) A legipti
(f) Cos� A.
(g) Cos� A.

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti