Lombardia Beni Culturali
188

Carta investiture nomine hereditatis

1186 dicembre 7, Como.

Olrico, abate del monastero di S. Pietro in Ciel d'Oro, alla presenza e col consenso di Salinguerra suo avvocato, investe nomine hereditatis al solito fitto annuo Goffredo de Pratello di Astano, rappresentante del comune della stessa località, di tutta la terra che gli uomini di Astano gia tenevano da parte del monastero; i predetti uomini nel caso decidano di abitare nella terra oggetto dell'investitura hanno l'obbligo di facere districtum in favore dei servitores di S. Pietro in Ciel d'Oro, a meno che non venga provato che il districtus spetti ad altri, mentre l'abate ha l'obbligo di nominare il gastaldo scegliendolo tra gli uomini del luogo, i quali dovranno anche consignare et ostendere la terra anzidetta a richiesta del medesimo abate nonché testimoniare a suo favore in caso di controversia. Olrico riceve da Goffredo per l'investitura undici lire di terzoli milanesi d'argento.

Originale, AOSM, cart. Q [A]. Regesto Comi, ivi, cart. Z, (Registro della cart. Z), c. 1r, n. 4. Nel verso di A, di mano del notaio: Carta investiture nomine hereditatis quam fecit abbas Sancti Petri Celi Aurei in co(mmun)e de Astano; altre annotazioni tarde tra cui due segnature ottocentesche: 17, 4.

La pergamena, oltre a macchie diffuse dovute all'umidità, presenta due lacerazioni nel margine destro all'altezza di antiche piegature e un foro nel margine sinistro. Al centro della pergamena piegata in due compare il foro di filza settecentesca. Rigatura a secco.
L'indizione è computata secondo l'uso greco, normalmente adottato a Como.
Il doc. rappresenta un memento significativo nell'evoluzione dell'istituto del Comune rurale nel Canton Ticino soprattutto per quanto concerne i rapporti feudali tra gli homines e il monastero. Su tale argomento, con particolare riferimento all'area ticinese, cf. MEYER, Blenio e Leventina, passim, e SCHAEFER, Il Sottoceneri, in partic. pp. 199-302. Circa il comune loci di Astano, nella pieve di Agno, cf. Arch. di Stato di Como, Arch. St. Civico, sez. volumi, vol. 50, Volumen magnum, c. 501 r (MANGANELLI, Statuti di Como, III, p. 134). Sui rapporti economici tra Pavia e il Canton Ticino cf. anche doc. 28.

(SN) Anno dominice incar(nationis) milleximo centesimo octuagesimo sexto, septimo die intrante mense decembr(is), indic(tione) quinta. In bonorum hominum presentia quorum inferius l(eguntur) nomina do(n)nus Onricus, Dei gr(ati)a | monasterii Sancti Petri Celi Aurei constructi prope civitatem Papie venerabilis abbas, ex parte ipsius monasterii, presente et consentiente atque laudante Salinguerra advocato suo, investivit | nomine hereditatis Guifredum de Pratello de loco Astani, ad partem et utilitatem co(mmun)is ipsius loci Astani, nominative de tota illa terra culta et inculta cum omni iure ad ipsam terram pertinente, | reiacente in eodem loco et fundo Astani, in plano et monte, quam homines ipsius loci habent et tenent et quam soliti sunt habere et tenere ab ipso monasterio Beati Petri et suis servitoribus, omnia et ex omnibus | inintegrum, ita ut ipsi homines de Astano eorumque heredes ac cui inter se dederint h(abe)ant et teneant totam predictam terram ut supra l(egitur) inintegrum et faciant exinde a presenti die in antea iure et usu hereditatis | quicquid voluerint, sine ipsius do(n)ni Onrici abbatis suorumque successorum contradic(tione), solvendo exinde omni anno eidem do(n)no abbati suisque successoribus, ad partem prefati monasterii, | solitum et consuetum fictum quod pro ipsa terra dare consueverunt, tam in pecunia quam in aliis rebus. Et si placuerit ipsis hominibus de Astano vel suis heredibus aliquo t(em)pore super ipsam terram habita|re, tunc facere debent disstrictum pro ipsa terra servitoribus prefati monasterii, n(is)i convicti fuerint ab alio homine s(ib)i debere fieri ipsum disstrictum, et non debet ipse do(n)nus abbas vel eius successor | ponere gastaldum seu ministrum super ipsos homines de Astano n(is)i de eisdem hominibus. Et si aliquo t(em)pore petierit ipse do(n)nus abbas vel eius successor ab ipsis hominibus de Astano ut predictam terram | ei consignent et ostendant, consignare et ostendere ipsam terram ei debent quocumque t(em)pore requisciti fuerint; et si de ipsa terra quam ostenderint postea placitum seu intentio apparuerit, | ipsi do(n)no abbati aut suis successoribus adiuvare debent ipsum in ipso placito ad ipsam terram defendendam et guarentandam, testimonium reddendo. Et ita investivit ipse do(n)nus abbas | ia(m)dictum Guifredum, ad partem prefati co(mmun)is de Astano, de predicta terra, ut ipse nec eius successor vel cui dederit vim seu potestatem aliquam h(abe)at removendi hanc investituram vel faci|endi aliquam superinpositam (a) ipsis hominibus vel suis heredibus aut cui inter se dederint, set ius h(abe)ant ipsi homines de Astano in ipsa terra nomine et iure hereditatis, prefatum solitum fictum | solvendo. Quidem et pro predicta investitura facienda recepit ipse do(n)nus abbas, ad partem et utilitatem s(upra)s(crip)ti monasterii, a prenominato Guifredo, ex parte s(upra)s(crip)ti co(mmun)is de Astano, argenti denariorum bonorum | Mediol(anensium) (b) terciolorum libras undecim, quia sic inter eos convenit. Actum Cumis, in burgo Ripe. Unde due carte in uno tenore scripte et rogate fuer(unt).
Sign(a) + (c) man(uum) s(upra)s(crip)torum do(n)ni abbatis et advocati qui hanc cartam fieri rogaver(unt).
Sign(a) + man(uum) Baxaporce de Sancto Michaele et Nigri gastaldi s(upra)s(crip)ti abbatis et Muse de Nexio et Arderici de Castello et Petri de Era et Iohannis de Cardano et Marcati de Vico (d) | testium.
(SN) Ego Ospinellus iudex hanc cartam tradidi et scripsi.


(a) La seconda p corr. da s
(b) Su Me- segno abbr. (tratto orizzontale) superfluo parzialmente eraso.
(c) Così A, qui e infra.
(d) Lettura probabile.

Edizione a cura di Ezio Barbieri
Codifica a cura di Gianluca Vandone

Informazioni sul sito | Contatti