Lombardia Beni Culturali
101

Cartula commutationis

1044 gennaio 26, Cremona.

Ubaldo, vescovo di Cremona, dà a Lazzaro prete di Caravaggio, figlio del defunto Aimo, tre servi e tre ancelle, fratelli e sorelle, chiamati Giovanni, Ariprando e Rolando, Fitia, Gausiga e Teuperga, e riceve in cambio quattordici appezzamenti, siti nel territorio di Corentium, parte edificati, parte di terra aratoria, parte boscosi, che misurano complessivamente due iugeri, sessantun pertiche e ventisei tavole, e due servi di nome Ambrogio e Alberto. I beni oggetto della permuta sono estimati da Adam qui et Amizo giudice, Gauselmo notaio, fratello germano di Adam qui et Amizo, e da Adam detto Bezani, abitanti della città di Cremona e milites del vescovo, accompagnati da Giovanni, prete e messo del vescovo.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 132, n. 100 [B]. Regesto sec. XVI, Inventario Mensa sec. XVI, c. 20r, carniero 11 Feudi, n. 12, da A deperdito. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 63. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. XI, n. 76 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni, che cita anch'egli l'originale di proprietà Robolotti). Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 183 (da A deperdito).
B è così autenticata: (SN) Ego Gyrardus notarius huius exemplar vidi et hoc scripsi et subscripsi.
Nel margine esterno, di mano del sec. XVII: NN.

Edizione: Falconi, I, p. 465, n. 184.
Regesto: Robolotti, p. 25, n. 202; Astegiano, I, p. 70, n. 91; Savio, p. 55.

Il documento è datato secondo lo stile della natività o dell'incarnazione pisana.
Robolotti cita l'originale e afferma che era conservato tra le pergamene di sua proprietà; non è stato tuttavia possibile reperirlo tra le pergamene, già appartenute al Robolotti ed ora conservate nella Biblioteca Statale - Libreria Civica di Cremona.
Il titolo che precede il documento è in inchiostro rosso.
Il documento è piuttosto scorretto.

Acqui*si*tio Corentii
In nomine domini Dei eterni. Anni ab incarnatione d(omi)ni nostri Yesu Christi, millesimo quadragesimo quarto, septimo k(a)l(endas) februarii, inditione duodecima. Co(m)mutatio bone fidei noscitur esse contractum, ut | vice e(m)ptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligant contradentes (1). Placuit itaque et | bona convenit voluntate inter domnus Ubaldus, ep(iscopu)s Sancte Cremonensis Ecclesie, nec non Lazarus presbiter, | filius condam Aimoni, de loco Caravagio, ut in Dei nomine debeat dare, sicut a presenti dederunt ac tra|diderunt. In primis dedit domnus Ubaldus episcopus eidem Lazaroni presbitero co(m)mutatores in co(m)muta|tionis causa, id sunt servos tres et ancillas tres, fratres et sorores, iuris ipsius episcopii Sancte Cremo(nensis)| Ecclesie, q(ue) (a) no(min)a(n)t(ur)Iohannes et Ariprandus seu Rolandus atque Fitia et Gausiga seu Teuperga, na|tionem eorum et earum Italie. Quidem et ad vicem recepit ipse domnus Ubaldus ep(iscopu)s a parte sui | ep(iscop)ii ab eodem Lazarone presbiter co(m)mutatore suo similiter in co(m)mutationis nomine meliora|ta et ampliata causa, sicut lex (2) habet, id sunt peties quattuordecim de terra aratoria et in parte sil|va superhabente iuris eidem Lazaroni p(res)b(ite)r, quibus sunt posite in loco Corentio, et servos duos iuris ipsius Lazaroni p(res)b(ite)ri, nomine eorum Ambrosio et Alberto, natione eorum Ital|ie. Prima petia de terra infra castro Corentio et est per mensuram iustam tabule tres; coheret ei a mane et meridie fosato. Secunda petia de terra foris eodem castro, de sedim(ine) qui fuit | de heredes condam Ribaldi, est per mensuram iustam pertice quattuor; coheret ei a mane heredes condam | Rozoni, a monte via. Tertia petia de terra aratoria, A La Puscalia, est per mensuram iustam | iuge una; coheret ei a mane de h(e)r(ede)s condam Rozoni, a meridie de heredes condam Didoni. Quarta pe|tia de terra, in Gaiano, est pertice septem; coheret ei a mane de h(e)r(ede)s condam Tatdoni, a meridie | (p. 133) de h(e)r(ede)s condam Vuiberti. Quinta petia de terra aratoria, locus qui dicitur Clariola, ibi prope, est per men|suram iustam pertice tres, a mane fluvio qui nominatur Basi. VIa petia de terra, locus Murgu|la, est per mensuram iustam pertica una et tabule duodecim. VIIa petia de terra aratoria, locus | Braida Muntenarga, est iuge una, a mane de h(e)r(ede)s condam Tatdoni, a sera Vuidoni, a monte | Garivoni. Octava petia de terra cum silva superhabente, locus ubi nominatur Co(m)munalia, est pert(ice)| sex, a mane de h(e)r(ede)s condam Rozoni, a sera Sancte Marie. Nona petia de terra (b) aratoria, in | Solia, est pertice sex et tabula una, a mane Aimoni, a meridie Ferlende. Xa petia de terra, ibi | prope, est silvata et est pertic(e) novem, a mane Sancte Marie, a sera Ferlinde. XIa petia de terra, locus | Murgula, pertice octo, a mane et a meridie Ada(m)mi. XIIa petia de terra, in Braida Munte|narga, est pertice quattuor et tabule sex, a mane Ferlinde, a meridie Bertani comitissa. XIIIa | petia de terra, ibi prope, pertice quinque et tabule quattuor, a mane Ugoni, a monte similiter Ferlinde. XIIIIa pe(tia) de terra aratoria, Al Campo Dal Piro, est pertice octo, a mane Sancte Marie, a meridie | heredes condam Tatdoni, si ibique alie sunt coherentes. Has denique ia(m) dictes peties de terra et | predictis servis et ancillis sup(erius) nominatis vel co(m)mutatis una cum accessionibus et ingresso|ras earum seu cu(m) superioribus et inferioribus earum rerum vicissim sibi unus alteri pars parti | per has paginas co(m)mutationis nomine tradiderunt, facientes exinde unusquisque de co receperunt | ta(m) ipsis qua(m)que et successores vel heredes eorum legaliter a presenti die iure proprietario nomine | quicquid volueritis sine omni uni alterius contraditione. Et sponderunt se ipsi domnus Ubaldus episcopus et | ipse Lazarus p(res)b(ite)r et successores vel h(e)r(ede)s eorum omni t(em)p(o)r(e) ab omni homine defensare. Quidem et ut | ordo legis deposcit (c) et ad hanc previdendam co(m)mutationis nomine accesserunt super ipsis | rebus ad previdendum, id est Doh(anne)s (d) presbiter, missus do(m)ni Ubaldi episcopi ab eo directo, una si|mul cum viri tres (e) D(eu)m timentes homines estimatores, id sunt Ada(m) qui et Amizo iudex et Gau|selmus not(arius)germani seu Adam q(ui) nominatur Bezani, de suprascripta civitate Cremona, milites do(m)|ni Ubaldi episcopi. Quibus omnibus estimantibus co(m)paruit eorum et estimaverunt quod meliora|ta et a(m)pliata causa recepit ipse domnus Ubaldus episcopus a parte ipsius episcopii ab eundem | Lazarone presbiter pimutatore (f) suo quam ei dedisset et legibus co(m)mutatio hec fieri poteret. | De quibus et pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis aut successores vel h(e)r(ede)s eorum se de hac co(m)|mutatione removere quesierint aut non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel ab | unu(m)que(m)que homine q(ui)s q(ue) dederunt inintegrum non defensaverint, co(m)ponant pars parti fidem servan|di pena duplis ipsas petias de terra et predictis servis et ancillis sicut pro t(em)p(o)r(e) fuerint | melioratis aut valuerint sub estimatione ia(m) nominates peties de terra in c(on)simil(ibus) locis. | Et nec eis liceat ullo tempore nolle quod voluit, set quod ab eis semel factum inviola|biliter (g) conservare promiserunt cum stipulatione subnixa. Unde due car(tule) co(m)muta|tionis scripte sunt. Actum in suprascripta civitate Cremona, feliciter.
+ Ego Lazarus presbiter in hac car(tula) co(m)mutationis a me facta subscripsi. + Ego Iohannes presbiter mis|sus fui ut supra et subscripsi. Adam qui et Amizo iudex super ipsis rebus accessit et estimavi ut supra et subscripsi. Gauselmus notarius qui super ipsis rebus accessit et estima|vi ut supra et subscripsi. | Signum + manu(m) suprascripto Ada(m)mi qui super ipsis rebus accessit et estimavi ut supra. | Signum +++ manibus Leoni et Ada(m)mi seu Iohanni, legem viventes Romana testes. | Signum +++ manibus Peligrini et Rolandi seu Giselberti, rogati testes. (p. 134)
(SN) Ego Iohannes notarius scripsi et post traditam complevi et dedi.


(a) Così B.
(b) Segue ripetuto de terra
(c) B dposcit senza segno di abbreviazione.
(d) Così B, probabilmente per Iohannes
(e) -r- corretta da altra lettera, probabilmente -e-, come pare.
(f) Così B.
(g) in- corrette su altre lettere.

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti