Lombardia Beni Culturali
20

Cartula offersionis pro anima

1051 aprile 8, Lodi.

Nel placito tenuto da Ariprando, messo dell'imperatore Enrico III, Ilderado, figlio del fu Ilderado di Comazzo, di legge ribuaria, e sua moglie Imilla, figlia di Pietro, di legge longobarda e ora ribuaria, donano all'episcopato di Lodi i propri beni situati a Casale Lupano e a San Vito con il castrum e la chiesa del monastero dei SS. Vito, Modesto e Crescenza, a Senedogo con la cappella di S. Colombano, e lungo l'Adda, in località Terrabaque e Ramelli.

Notizia sul verso di A [N]; originale, AMVLo, Pergamene, tab. 1 [A]; copia autentica del sec. XIII (secondo quarto), AMVLo, Pergamene, tab. 1 [B]. Regesti: Gavazzi, Regestum, f. 50r, n. 338; Gavazzi, Inventarium, p. 70, n. 338; Bonomi, Synopsis, p. 24, n. 16. Sul verso di A notizia dorsale N, di mano del notaio e relativa al medesimo negozio giuridico, parzialmente perduta nella rifilatura del margine inferiore della pergamena: [[...]][per mensura] iusta (segue depennato iuges) inter al[ii]s terris arabilis et areis ubi silva estad iuge[s][[...]]| iuris rebus ut dictum est tam cas(is), sidiminibus et vineis c(um) areis suarum, terris arabilis, gerbis, prati[s], p[asscuis], [[...]]| molendinis, piscacionibus ad ips(is) rebus pertinentibus. § Ego Ambroxius episcopus -------- abeo et teneo a parte ipsius episcopio (ipo con segno abbreviativo)[[...]]|[[...]]a c(um) cas(is) et masariciis universis, que rebus ad ipsa curte pertinentibus |[[...]] locas Casale Lupani et in Sancto Vito c(um) basilica que est edificata monesterio |[[...]]lis (segue lettera dilavata) in loco Senedogo et est ipsa curte inter sedim(ine) ubi (ub in N) castrum fuit et area ipsius monesterio c(um) fosatum inibi circ(um)datum iuges III (segue dilavato de a); de aliis sediminibus foris iuges (segue depennato ed espunto VII) X; de terris arabilis |[[...]][iug]es CCC; de areis ubi silve estant iuges C; eis rebus super fluvio Adua in loco ubi di(citu)r Terrabaque et in Ramelle sunt, inter terris arabilis et silvis c(um) areis suarum, iuges CC; eis rebus in predicto loco Senedogo |[[...]][moneste]rio inde pertinentibus (rio - pertinentibus nel sopralineo) |[[...]][per men]sura iusta, inter terra ubi castrum fuit et sediminibus fora et area, capella et vineis c(um) areis suarum sive terris arabilis et pratis, silvis c(um) areis suarum, iuges XXXX. Pena auro obtimo | uncias (as corretto su libras) C et arienti (segue depennato duo centi) ponderas mille. Testes Ribuarii Teumario, Armanno, La[n]b[er]to, Ogerio, Angelbertus Lunbardus (u corretta da a); altra notizia dorsale riferibile ad altro negozio giuridico: cfr. 'cartula donacionis'. Di due mani diverse del XII sec., Iudicatum quod fecit Ilderadus qui dicitur de Comazo et Imila uxor eius episcopatui La[u]densi de loco Sancti Viti et de monasterio Sancti Viti et de loco Senedogo e § § Carta sententie si[[...]]; di seguito, di mano successiva, [[...]]in eclesia[[...]]t(er)[[...]] privilegiorum; di mano del XIV sec. Donacio facta episcopo Laudensi de iugeribus | CCCXLVIIII° terre et sedim(inis) iac(entium) in loco et | territorio de Castiono et de Senagogo|, a cui segue di mano diversa, di modulo più piccolo, quam fecerunt Ilderadus de Comazo et Imilla eius uxor, | que terre iacent in Caxale Lovano et in contrata Sancti Viti; a fianco del regesto segno di + in cartiglio circolare. Segnatura del XVI secolo: I.7; segnatura Gavazzi: 338, data e regesto della stessa mano; segnatura e data Bonomi: 16. MLI.
Edizione: ZACCARIA, p. 142; CAPPELLETTI, XII, p. 310; VIGNATI, Codice diplomatico, I, n. 37.
Regesto: SALAMINA, n. 16.

A è in discreto stato di conservazione, qualche lacerazione nel bordo sinistro. La pergamena era originariamente piegata in dodici nel senso della scrittura e in tre nell'altro.
Si noti in A l'impiego delle note tachigrafiche.
Il dettato è piuttosto scorretto.

(SN) In nomine domini Dei et salvatoris nostri Iesu Christi. Secundo Enricus gr(ati)a Dei imperator augustus, anno imperii eius Deo propicio quinto, octavo die mensis aprelis, indicione quarta. Episscopio sancte Laudensis Ecclesie, ubi nunc donnus | Ambroxius episcopus preordinato esse videtur, nos Ilderadus, fil(ius)quondam item Ilderadi qui fuit de loco Comazo, et Imilla iugalibus (a) filia Petri, qui profesa sum ex nacione mea legem vivere Langobardorum set nunc pro ipso viro meo legem vive|re videor Ribuariorum, ipso namque iugale et mundoaldo meo m(ich)i consenciente et subter confirmante et iusta capitulare Langobardorum (1), in qua inter cetera continere videtur ut sicut mulier cum viro suo abet potes|tatem res suas venum dandum ita et donandum, ideoque nos q(ui) s(upra) Ilderadus et Imilla iugalibus, una cum noticia de propinquioribus parentibus meis c(ui) s(upra) femine, it (b) sunt suprascripto (c) Petrus et Adellardus adque Teudaldus | pater et filii, genitor et germanis meis, in corum presencia vel testium certam facio professione quod nullam me pati violenciam (d) ad (e) quempiam ominem nec ab ipso iugale et mundoaldo meo, nisi mea bona | et spontanea volumtatem, offertores et donatores ipsius episscopio, presentibus presen disimus et in presencia Ariprandi, misso donni secundo Enrici imperatoris (f), in civitate Laude, in caminata ma|iore domui episscopio sancte Laudens(is) Ecclesia, per data licencia ipsius donni Ambrosius (g) episcopus (h) ipsius episscopio in mallo et in iudicio residebat ipse Ariprandus, misso idem donni imperatori, iusticiam faciendam | ac deliberandam, adesset cum eo Iohannes qui et Teuzo, Giselbertus et Vuido, iudices sacri palacii, Vualpertus qui et Bezo, Ariboldus, notarii idem sacri palacii, Teumario, Armanno, | Lamberto, Ogerio et Angelbertus (i), legem viventes Ribuariorum (j), Rainaldus, Vualfredus, Ariboldus da Paderno et reliqui plures, ibique in eodem iudicio tam in eorum quamque et in | presencia testium : quisquis in sanctis ac in venerabilibus locis et (k) suis aliquit contulerit rebus, iusta Autoris vocem, in hoc seculum centumplum accipiad, et insuper, quod melius est, vita posidebit | eterna (2). Ideoque nos, q(ui) s(upra) Ilderadus et Imilla iugalibus, donamus et offerimus a presenti die in eodem episscopio sancte Laudens(is) Ecclesie, pro anime nostre mercedem (l), hoc sunt cunctis cas(is) et (m) omnibus rebus illis | iuris nostris iugalibus quas habere visi summus in locas Casale Lupani et ubi Sancto Vito di(citu)r cum nostra porcione de castro et ecclesia cum area sua ubi monesterio edificatum est inibi abente, | et est ipsam ecclesia edificata in onore (n) sanctorum ipsius Viti, Modesti adque Crexencia, et in loco ubi Senedogo di(citu)r cum nostra porcionem de capella una cum area sua inibi abente, et est ipsa capella edi|ficata in onore Sancti Columbani, adque in eorum territoriis ac iacenciis (o) et inde pertinentibus, sive eciam super fluvio Adua in locas Terrabaque et in Ramelle. Predictis rebus in easdem locas | Casale Lupani et ubi Sancto Vito di(citu)r et in eorum territoriis ac iacenciis (o) et pertinenciis sunt per mensura iusta: de area, castro cum fosatas inibi abente et area ecclesia ubi predictum mo|nesterium edificatum est nostra porcionem iuge legittima una; et de sediminibus foris eodem castro et areis ubi vites estant iuges legittimes quattuor; et de terris arabilis iu|ges legittimas centum quinquaginta; et de pratis iuges quattuor; et de areis ubi silva estad iuges legittimas quinquaginta. Prenominatis rebus in suprascripto loco Se|nedogo et in eius territorio sunt per mensura iusta, inter (p) area ubi castrum veterum fuit et area capella nostra porcionem adque sediminibus et vites cum areis ubi estant sive | terris arabilis et pratis adque silvis cum areis suarum, iuges legittimes quadraginta. Iam nominatis rebus super fluvio Adua in iam dictas locas Terrabaque et in Ramelle sunt per | mensura iusta, inter terris (q) arabilis et areis ubi silva estant, iuges legittimes centum. Et si amplius de nostro iuris rebus in eadem locas Casale Lupani, Sancto Vito, Senedogo, Terrabaque, Ram|[el]le et in eorum territoriis ac iacenciis et pertinenciis inventis fuerint quam u(t) s(upra) mensura l(egitur), per hanc car(tulam) offersionis in iure ipsius episscopio aut cui pars ipsius episscopio dederint (r) persistad potestatem proprietario iure | u[t] dictum est ips(is) rebus tam cas(is), sediminibus et vineis c(um) areis suarum, terris arabilis, gerbis, pratis, passcuis, silvis maioribus ac stelareis c(um) areis suarum, ripis, rupinis ac palutibus, molendinis et pissca|cionibus, coltis et incoltis, divisi et indivisi, una c(um) finibus, terminibus, accessionibus et usibus aquarum aquarumque deductibus, c(um) omni iure ac iacenciis (o) et pertinenciis earum rerum per locas et vocabolas ad ips(is) rebus per|tinentibus inintegrum. Que autem suprascriptis rebus iuris (s) nostris sup(erius) dictis, una c(um) accessionibus et ingresoras seu superioribus et inferioribus earum rerum qualiter sup(erius) l(egitur) inintegrum, ab ac die in eodem episscopio sancte Lauden|s(is) Ecclesie donamus et offerimus et per presentem car(tulam) offersionis ibidem abendum c(um)firmamus. Et insuper per coltellum, fistucum notatum, vuantonem et vuasonem terre adque rammum arboris pars iam dicti episscopio exinde | legittimam facimus tradicionem et vestituram et nos exinde foris exspulimus, vuarpivimus et absasito fecimus et a parte ipsius episscopio a proprietatem abendum relinquimus, faciendum exinde pars iam dicti episscopio aut | cui pars iam dicti ep[isscopi]o dederint (r) proprietario nomine quicquit voluerint (r), pro anime nostre mercedem, sine omni nostra q(ui) s(upra) iugalibus et eredum ac proeredumque nostrorum contradicione vel repeticione. Si quis vero, quod futurum esse non cre|dimus, si nos ips(is) iugalibus, quod absimus, aut ullus de eredibus ac proeredibus nostris seu quislibet opposita persona contra anc car(tulam) offersionis ire (t) quandoque tentaverimus aut eam per covis genium infragere que|s[ie]rimus, tunc inferamus ad illam partem contra quem exinde litem intulerimus multa quod est pena auro autimo uncias centum et argentum ponderas mille, et quod repetierimus et vindicare non va|leamus presens anc cartula offersionis dioturnis temporibus firma permaneat adque persitat (r) inc(um)vulsa c(um) stipulacione subnixa; et ad nos q(ui) s(upra) Ilderadus et Imilla iugalibus nostrisque eredibus pars | iam dicti episscopio aut cui pars iam dicti episscopio dederint (r) suprascriptis rebus qualiter sup(erius) l(egitur) inintegrum ab omne sint defensatis, quit si defendere non potuerimus aut si pars eidem episscopio exinde per covis genio subtragere quesieri|mus, tunc in dublum eadem offersio u(t) s(upra) l(egitur)(u) pars ipsius episscopio restituamus sicut pro tempore fuerint melioratis aut valuerint sub estimacione in consimilibus locis. Anc enim cartula offersionis et berga|mena c(um) actrementario de terra elevavimus paginam, Petri not(arius) sacri palacii tradidit et scribere rogavit, in qua subter confirmans testibusque obtulit roborandam. Actum suprascripta | civitate Laude.
Signum (v) + + manibus suprascriptorum Ilderadi et Imilla iugalibus, qui anc cartula offersionis fieri rogaverunt, et ipse Ilderadus eidem conius et mundoalda sua consensi (r) u(t) s(upra).
Signum (v) + + + manibus suprascriptorum Petri et Adellardi seu Teutaldi, pater et filii, qui eadem Imilla filia et germana suorum interrogaverunt u(t) s(upra).
+ Signum (v) + manus suprascripto Aripradi (w), qui unc signum cruce fecit et misus (x) fuit u(t) s(upra).
(S) Ioannes qui et Teuzo iudex sacri palacii interfui.
(S) Giselbertus iudex sacri palacii interfui. Gi-se-(l)ber-tus iu-dex (y).
(SN) Atto notarius sacri palacii interfui.
(S) Vuido iudex sacri palacii interfui.
Signum (v) + + + + + manibus suprascriptorum Teumarii et Armanni seu Lanberti adque Ogerii et Angelberti, omnes legem viventes Ribuariorum testes.
Signum (v) + + + + + + + manibus Obizoni et Bonizoni et Ugoni adque Amizoni sive Iohanni adque Mauroni et Vuidoni, testes.
Ego q(ui) s(upra) Petrus notarius sacri palacii, scriptor uius cartula offersionis, postradita c(on)plevi et dedit (z).


(a) Aggiunto successivamente.
(b) -t corretta da lettera precedente.
(c) -o da us mediante correzione della u in o e rasura della s
(d) Segue dilavata a
(e) Così A per ab
(f) Su rasura.
(g) -s corretta da lettera precedente erasa.
(h) Segue dilavata e
(i) -lbe- corretto da precedente scrittura.
(j) Ribuarioru(m): segno abbreviativo corretto.
(k) Così A per ex
(l) merdem in A.
(m) et in nesso corretto su cas(is)
(n) in o- nel sopralineo.
(o) Segno abbreviativo eraso sulla a
(p) Corretto su precedente scrittura erasa.
(q) Segue lettera erasa.
(r) Così A.
(s) Segue eraso n(ost)ris
(t) i- corretta su precedente scrittura erasa.
(u) ut supra legitur nel sopralineo.
(v) Si- in note tachigrafiche.
(w) Aripradidi in A.
(x) -is- corretto su precedente scrittura erasa.
(y) Giselbertus iudex in note tachigrafiche.
(z) Così A: -it su rasura.

(1) Cfr. Liutpr. 22.
(2) Cfr. Mt. 19,29.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti