Lombardia Beni Culturali
33

Notitia iudicati

856 luglio <2>, Sandrà.

Nel placito tenuto, per ordine del conte Bernardo, dallo sculdascio Odelardo e dagli scabini Gisulfo e Audiverto a proposito della controversia mossa da Elimberio di origine Bavarese contro Bernardo di origine Alemanna, vassallo di Notingo vescovo <di Brescia> , circa alcuni beni, siti in Valdoneghe e in vico Malorum, che Elimberio sosteneva essere il morgincap concesso a sua moglie Adelburda dal primo marito Vulfegango, mentre Bernardo, da parte sua, dichiarava - producendo un documento invano impugnato come falso dalla controparte - che gli erano stati in precedenza venduti da Erchempaldo, padre di Vulfegango, si decide in favore di Bernardo.

Originale, ASBs, ASC, Codice Diplomatico Bresciano, busta 2, perg. XXXV [A]. Copia Odorici, busta 19.3. Regesto Astezati, pp. 21 (alla data 856), 65. Nel verso, di mano del sec. XIIex.: § De Verona; di altra mano del sec. XII, soltanto in parte leggibile con l'ausilio della luce di Wood: Iudicatum co modo Bernardo victi[[......]] abeb[[...]]; altre annotazioni di epoca moderna, tra cui segnatura Astezati: E fil. 4 n. 22 II.

Edizioni: MURATORI, Antiquitates Italicae, I, coll. 507-8; PORRO LAMBERTENGHI, Codex Diplomaticus Langobardiae, n. 996, coll. 1751-54; FAINELLI, Codice Diplomatico Veronese, I, n. 203, pp. 307-9; MANARESI, I Placiti del Regnum Italiae, I/2, n. 60, pp. 217-21.
Trascrizione parziale: ODORICI, Storie Bresciane, IV, n. XXXIII, pp. 48-9 (alla data 856 luglio).
Regesti: CIPOLLA, Fonti edite, n. 75, p. 82; HÜBNER, Gerichtsurkunden, n. 757, p. 41; BÖHMER, Regesta Imperii, I, 3/1, n. 153A.
Cf. ODORICI, Storie Bresciane, III, pp. 212-13; SAVIO, Brescia, p. 194; HLAWITSCHKA, Franken, Alemannen, Burgunden, pp. 149-50; CASTAGNETTI, Distretti fiscali autonomi, pp. 739-43; ID., Comunità della regione gardense, p. 44; ID., Dalla caduta dell'Impero Romano, p. 26; ID., Dalla distrettuazione pubblica, pp. 29-30; VARANINI, Aspetti della società urbana, pp. 205-6; MENANT, Le monastère de S. Giulia, p. 119 (nota 4); BOUGARD, La justice, p. 211 (nota 28); CASTAGNETTI, Teutisci nella Langobardia carolingia, pp. 23, 31.

La pergamena, complessivamente in buono stato di conservazione, presenta alcuni fori provocati da rosicature - di cui uno piuttosto esteso in corrispondenza delle righe sesta e settima -, una rosicatura lungo il margine superiore destro e uno strappo lungo il margine sinistro.
Circa l'identificazione della località della pieve di S. Andrea in Umerio con Sandrà, cf. CASTAGNETTI, Distretti fiscali autonomi, p. 740 (nota 24).

+ In nomine Domini. Dum resedisset Gisulfus scavinus (a) de vico Laceses, per iussionem Bernardi (1) inlustri comiti, ad ecclesia Sancti Marii in vico Gussi|lingi, ubi cum eo aderat Ansprand et Audibert scavinis, Garibert, Mauraces, Ansevert notariis, Ratpert, Gisemundus, Gisempert (b), Austre|vert, Suave, Ansemundus, Vitalis, Andelbert, Vualpert, Illarus de vico Gussilingi et aliis plures ad singulor(um) hominum causas | audiendum ac deliberandum, ibique veniens ad eorum p(re)s(entiam)Elimberi, ex Baivarinor(um) (c) genere, dicendum et interpellandum adversus Bernardo, idem|que Alemannor(um) genere, vassa domni (d) Notingo (e) (2) episcopo, 'Quia tu Bernardus retenes res qui m(i)h(i) pertinet de Adelburga coniunge (f) mea, et eidem da bone memorie (g) V|ulfegango, qui fuit iugales ipsii Adelburgi, pro morgimcap(ut) advenit?'. Ad hec respondebat ips[e] Bernardus: 'Nescio d[e qua] (h) res tu m(i)h(i) dicis'. | Du[m no]s antedictis scavinis taliter audivimus ipso Bernard[o] dicentem quod nesciret (i) de qua res eum mallaset, [iussimus] (j) ut dare vuadiam | Elimberi de ipsis res monstradas (k) et dedit (l); et Bernardus dedit de constitudo. Inposito autem constitudo, coniungentes eos ambe partis pre|se[ntia]Bernardi inlustri comiti ad monasterio Sancti Zenonis foris muro civitatis Veronensium, ubi cum eo aderat Hodelard, Hiso, Upert scluld(ahi)s, |[[...]]is, Gauso, Audiverti, Martinus scavinis, Annone, Vuiligauso, Gumpaldo, Leo de vico Sico et alii plures, hic cepit antedictus Elimberi adver|sus predicto Bernardo querere iusticiam: 'Emitte m(i)h(i) racionem de ipsas res unde te iam antea mallavi'. Sic dedit Bernard inlustri | comis missos suos de suis p(re)s(entia)Hodelardo sculd(ahi)s et Gisulfo scavino, qui inter eos ipsa intencionem deliberaset, et fecimus ipso Bernardo dare | Hodelardo sculd(ahi)s trevuas ut venisset die iovi, quod est secundo de mense iulio, ad ecclesiam Sancti Andrei in Umerio in placito ad iusticia faciendo. | Coniungente se antedicto Hodelardo sculd(ahi)s et Gisulfo et Audiverto scavinis, ubi cum eos aderat Garibert, Ansebert not(ariis), Adelbert diaconus (m) et vicedominus, Teupald, | Vuilivert, Odelgeri, Alerio, Vuelant Alemanni, Rumald de Caprinis, Rotponi, Sigefredo, Landeramo, Giselbert de Bresia, Ansemund, Suave, Gisempert, Rutpert, Austre|vert, Gisemunde, Vitalis, Andebert de Gussilingi, Ursoni et aliis plures ad singulor(um) hominum causas audiendum vel finiendum, ibique veniens (n) ad eorum p(re)s(enciam)Elimberi et, ex alia | parte, predicto Bernardo, ibidem ostendebat antedictus Elimberi cartul(am) comodo bone memorie Vulfegangus, qui fuit antea virus ipsii Adelburgi (o) coniunge Elimberio, fecisset pro morgimcap(ut). | Et ipsa cartula in nostris p(re)s(encia) relegere fecimus, et continebat in ipsa cartula comodo predictus Vufegangus (p) fecisset Addelburgi coniunge sui de rebus suis valentem usque in sol(idos) .XXXX. in predicta pleve Sancti | Andrei, loco ubi dicitur Valle. Et ipse Bernard ibidem ostendebat sua cartula vind(icionis) vel breve tradicionis quondam bone memorie Erchempald (q), qui fuit genitor ipsio Vulfegango. Et ipsa cartula in nostris p(re)s(entia)| relegere fecimus, ibique c(on)tinebat in ipsa cartula comodo Erchempald venundaset antea Bernardo (r) omnes res suas quam Vulfegangus fecisset ipso morgimcap(ut) Addelburgi coniun|ge sui, casale et casa vel vinea totum insimul tenentem per mensura in antedictum loco (s) Valle, et alio loco terra cum vineam vel prativa totum insimul tenente per mensura locus qui dicitur Vico Ma|lor(um), et de foris mensuras omnibus rebus suis in iamdicta pleve eidem Bernardi, inintegrum, venundaset, et ipsa cartula scripta erat per scriva publico (t) et a testes idoneis rovorata in annis domni | Lotharii magni imperat(oris), ann(o) imperii eius in Dei nomine vigisimo secundo ed domni Ludovuhici filio eius regem in Italia anno secundo, mense augusto, ind(icione) tercia, et in ipsa breve tradicionis | interfuer(unt)Garibald ex genere Francor(um), Erimbert Alemannus, Upert Langobard, Geriald Langobard, Adelgausus Langobard, Baldevert diaconus, qui in ipsa tradicionem inter|fuer(unt). Sic dixi ipse Elimberi: 'Vere ista cartula vind(icionis) vel breve tradicionis m(i)h(i) nulla non inpetit pro eo quod falsas s(unt), quia ipse Erchempald ipsa cartula vel breve tradicionis, quas tu Bernard | ostendis, menime scrivere rogavi'. Sic interrogaver(unt)Hodelard sculd(ahi)s una cum iamdictis scavinis ipso predicto Elimberio si potuiset tale consignacionem facere quomodo Addelburga, | post discesso Vulfegango, de ipsas res iusta suo morgimcap(ut) ad proprio investita fuiset, aut ipsa cartula vel breve traditionis falsas c(on)probare potuisset ac non. Quia ita dixit | et manifestavit se ipse antedictus Elimberi quod tale c(on)signacionem facere non potuiset, nec ipsa cartula vel breve tradicionis falsas c(on)probare menime potuiset. Dum nos ante|dictis Hodelard sculd(ahi)s et iamdictis Gisulfus et Audivert scavinis taliter audivimus, ipso Elimberio loquente et se manifestante quod tale probacione facere non potuiset, sic | nobis vel qui nobiscum aderat recte aparuit ut haberet ipse Bernardus ipsas res unde inter se intencionem habuer(unt) ad proprio iusta sua cartula (u) vel tradicio | ut postea inter eos exinde nullam oriatur intencio, set in eadem deliberacione vel finicione debeat permanere. Et finitum est inter eos ipsa intencio. Unde hac noticia | iudicati, qualiter deliberatum est, scripsi ego Garibertus notarius ex iusione de sup(ra)s(crip)to sculd(ahi)s, vel ex dictato de sup(ra)s(crip)tis scavinis, temporibus domni Lodovuhici magni imperat(oris)| anni imperii eius in Dei nomine anno septimo, mense iulio, ind(icione) quarta. Feliciter.
Sign(um) + m(anus)Hodelardo sculd(ahi)s (v) qui interfui et iudicium dedi, manum (w) suam posui.
+ Ego Gisulfus scavinus interfui m(anu) m(ea) s(ub)s(crips)i. + Ego Audibert notarius adque scavinus interfui m(anu) m(ea) s(ub)s(crips)i.
+ Ego Ansebertus notarius interfui m(anu) m(ea) s(ub)s(crips)i. Sign(um) + m(anus)Sigifredo qui interfui. Sign(um) + m(anus)Gisemundo qui interfui. Sign(um) + m(anus)Gausaldo qui interfui.
Sign(um) + m(anus)Ursiberto qui interfui. Sign(um) + m(anus)Gisoni qui interfui. Sign(um) + m(anus)Vitali qui interfui. Sign(um) + m(anus)Hodelgerio (x) Alemanno qui interfui.
Sign(um) + m(anus)Vuelanto Alemanno qui interfui. + Ego Austrevertus interfui m(anu) m(ea) s(ub)s(crips)i.
Sign(um) + m(anus)Gisemperto qui interfui. Sign(um) + m(anus)Suavi qui interfui.
Sign(um) + m(anus)Ansemundo qui interfui.
+ Ego Garibertus notarius interfui et hanc iudicatum scripsi et conplevi.


(a) A sacvinus.
(b) Sulla prima e segno abbr. superfluo.
(c) B- su rasura.
(d) -o- corr. su altra lettera.
(e) N- corr. da altra lettera, come pare.
(f) Così A, qui e in seguito.
(g) A b mo, qui e in seguito.
(h) Integrazione probabile.
(i) A necsiret.
(j) Integrazione probabile.
(k) Così A.
(l) -i- corr. su altra lettera.
(m) -a- corr. su altra lettera, come pare.
(n) A veneis.
(o) -ur- corr. su altre lettere.
(p) Così A.
(q) -e- corr. su altra lettera, forse o.
(r) B- corr. su altra lettera, forse o, anticipazione del successivo omnes.
(s) -o corr. su i.
(t) -b- corr. su li, come pare.
(u) Segue ipsas res depennato.
(v) Segue uno spazio bianco dell'estensione di circa sei lettere.
(w) -u- corr. da altra lettera.
(x) Precede lettera cassata mediante dilavamento volontario dell'inchiostro.

(1) Bernardo conte di Verona, cf. HLAWITSCHKA, Franken, pp. 148-49.
(2) Notingo vescovo di Verona dall'840 all'844 e vescovo di Brescia dall'844 all'859; SAVIO, Brescia, pp. 192-95; cf. anche GAMS, pp. 779, 805.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti