Lombardia Beni Culturali
53

Pagina libelli

960 novembre 12, Brescia.

Otta, badessa del monastero di <San> Salvatore di Brescia, detto Nuovo, dà ad laborandum per ventinove anni a Gisemperto e Giovanni germani e figli del fu Auperto di Gussago, <abitanti> in località Mola, una sors massaricia nella medesima località, con l'obbligo di risiedervi e di consegnare ogni anno la metà del vino, due polli, dieci uova e tre soldi di denari d'argento.

Originale, ASMi, MD, cart. 6, n. 73 [A]. Copia ottocentesca con A. Regesto Astezati, pp. 67, 614. Regesto Osio, p. 23. Altro regesto ottocentesco, camicia cartacea di A. Nel verso, di mano del sec. XII-XIII: [Carta de Gu]siago (le prime lettere sono coperte dalla striscia di pergamena che tiene congiunte le due parti del foglio, per cui cf. più sotto); altre annotazioni di epoca moderna, tra cui segnatura Astezati: L fil. 3 n. 6.

Edizione: PORRO LAMBERTENGHI, Codex Diplomaticus Langobardiae, n. 641, coll. 1104-5.
Trascrizione parziale: ODORICI, Storie Bresciane, V, n. III, pp. 12-3.
Cf. SEREGNI, La popolazione agricola, p. 55 (nota 7); VIOLANTE, La chiesa bresciana, p. 1025; ARCHETTI, Vigne e vino nel Medioevo, p. 72; MENANT, Le monastère de S. Giulia, p. 121 (nota 20); ID., Campagnes, p. 658 (nota 328); BARONIO, Patrimoni monastici, pp. 45-7; ARCHETTI, Tempus vindemie, pp. 195 (nota 54), 210 (nota 76), 211; LUDWIG, Zur Chronologie, p. 115.

La pergamena presenta alcune macchie causate dal trattamento con reagente chimico (noce di galla) nella metà superiore, trascurabili rosicature lungo antiche piegature, e due più evidenti nella banda destra. La membrana è tagliata in due parti ricongiuntre mediante l'applicazione di una striscia di pergamena nel verso.
I forellini di cucitura, visibili nel margine superiore e inferiore, denunziano la congiunzione di questa ad altre pergamene. Foro di filza nell'ultimo quarto.
Mancando altre attestazioni del notaio Iohannes, la restituzione del dettato - dove possibile - è stata condotta sulla base del formulario di documenti coevi, senza eccessive forzature.
Indizione settembrina.

(SN) In nomine d(omi)ni Dei eterni et salvatoris nostri Iesu Christi. Berengarius et Adelberto filio eius gr(ati)a Dei | reges anni regni eorum decimo, die duodecimo intrante mens(e) novimber (a), inditjone quarta. | Per hac pagina libelli dare ac tradere videor ego enim in Dei nomine Ota, abbatissa mon(a)sterio D(omi)ni Salvatori, fun|datum infra civitate Brixia, que dicitur Novo, vobis vero Gisenpertus et Ioh(anne)s germanis, filii quondam Au(m)perti, | de vico et fundo Gussiago, locus Molas, id est trado vobis vel ad vestris hered(ibu)s ex integra una sor[s]| mass(aricia) que est c(on)stituta in s(upra)s(crip)to vico et fundo Gussiago, in predicto locus Mola, pertinente de s(upra)s(crip)to mon(a)ste|rio, idest de casas, curte, orto, areas, ca(m)pis, vin(ei)s, pratis, pascuo, silvis, salectis, satitjis et terris arvis, | siv[e in] monte et plano, omnia ad ipsa sorte massaria pertinente inintegrum. Hec o[mnia ad vos] (b) | trado ego s(upra)s(crip)ta Ota abbatissa vel meas succ(essatrices) vobis predicti Gisemperti et [Iohanni germanis et vest]ris hered(ibu)s ad laborandum et residendum et censum redendum deadmodum [ad annis expletis] nu|mero viginti et novem, ea ratjone ut nos s(upra)s(crip)tis germanis vel nostri hered(e)s v[el successores [...]]|[predi]cti predictis rebus per studium et ordinem suum laborare et collere studeamus ita ut melio|r[entur] iam non pegiorentur, et reddere promittimus nos s(upra)s(crip)tis germanis et [nostris] hered(e)s censum, de ipsis casis | et rebus, vinum que de s(upra)s(crip)tas vin(ea)s Dominus dederit medietate, pullos (c) duos, ovas decem et argent(i) den(ariorum) bo|ni soldos tres (d); et pro te(m)pus vindemie vobis vel ad misso vestro si recte (e) subcepta faciamus, ante|posito sit vobis predictis germanis vel ad vestris hered(ibu)s ortales (f) duos cum vinea ipse q(ue) esse circum|circa in ipsa casa et arbores vinearum, unde non reddatis, et hoc ipso reddito cum nostrum | vegemus disspendium infra ut ipsam civit(atem) Brixiam aput s(upra)s(crip)to mon(a)sterio c(on)signemus tibi pre|dicta d(omi)na Ota abb(atis)sa vel ad vestras succ(essatrices) aut a vestro misso vinum pro vindemie, et [de]| aliut redditum (g) sit omnia datum et adi(m)pletum singolis annis in festivita[te sancti Mar]|tini, alio nulla superponatur. Pena nomine inter nos oblicamus ut si q[ua pars ex no]|bis vel meas succ(essatrices) aut hered(es) ante predictis annis foris ex ipsis casis et rebus exicuterimus | aut verulla (h) superposita fecerimus, nisi ut scriptum est, aut si nos s(upra)s(crip)tis germanis vel nostris | hered(ibu)s minime fecerimus et non c(on)pleverimus de omnia quod superius legitur, tunc c(on)ponat | pars illa que in culpa ceciderint ad (i) parte fidem servanda argent(i) soldos viginti. | Unde duo pagine (j) libelli scriptas. Acto Brixia. Fel(iciter).
Signum ++ manibus Gisemperti et Iohannis germanis ad omnia s(upra)s(crip)ta.
+ Ego Aribertus notarius d(omi)norum regum rogatus (k) t(es)t(is) s(ub)s(cripsi).
+ Adelberto rogatus t(es)t(is) s(ub)s(cripsi).
Signum + manus Anteverti, filius quondam Gisemperti, de s(upra)s(crip)to vico Gussiago t(es)t(is).
(SN) Ioh(anne)s notarius rogatus scripsi post tradita co(m)plevi.


(a) Così A.
(b) Restituzione a senso proposta sulla base della lettura data dalla copia ottocentesca.
(c) La prima l corr. da altra lettera principiata, come pare.
(d) -r- forse corr. da e principiata, possibile anticipazione erronea.
(e) A rect.
(f) Così A.
(g) A forse redd(i)ttu(m); -tu e il segno abbr. intersecante l'asta di -d, che paiono corr. da altre lettere, presentano un tracciato incerto.
(h) Così A.
(i) -d corr. da lettera principiata, come pare.
(j) -g- corr. da altra lettera.
(k) A rogati.

Edizione a cura di Irene Rapisarda, Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti