Lombardia Beni Culturali
59

Ottonis III imperatoris diploma

998 gennaio 19, Cremona.

Ottone III imperatore, su istanza di Berta, badessa del monastero di <San> Salvatore e S. Giulia di Brescia, detto Nuovo, prendendo il monastero sotto la sua protezione, conferma le concessioni fatte dai suoi predecessori, nonché il possesso delle curtes e dei monasteri di <S. Salvatore di> Agna, Campora e Sextunum, del monastero <di S. Giustina, gią detto S. Salvatore in Brisciano> edificato in Lucca dal duca Allone, del porto piacentino, dell'ospedale di S. Benedetto in Montelungo <presso il passo della Cisa> e di un monastero <dedicato a S. Salvatore> in Sirmione, con tutte le relative pertinenze.

Originale, ASBs, ASC, Codice Diplomatico Bresciano, busta 4, perg. LIX [A]. Copia Odorici, busta 19.4. Regesto Astezati, p. 67, 190, 537, 629, 651, 674, 678 (alla data 997 gennaio 19). Regesto Cristoni, p. 2. Nel verso, di mano del sec. XII: Preceptum tertii Ottonis | ad Bertam abbatissam; di mano del sec. XV-XVI: Privilegium Otti imperatoris tercii per quod confirmetur | alia privilegia data monasterii Sancte Iulie; altre annotazioni di epoca moderna, tra cui segnatura Astezati: K fil. 1 n. 30.

Facsimile: ARNALDI, Da Berengario agli Ottoni, p. 515; VIOLANTE, La chiesa bresciana, p. 1027.
Edizioni: MARGARINI, Bullarium Casinense, II, n. LXIV, p. 58 (alla data 997 gennaio 19); ORTI MANARA, La penisola di Sirmione, n. XIII, pp. 226-27 (alla data 997 gennaio 19); PORRO LAMBERTENGHI, Codex Diplomaticus Langobardiae, n. 924, coll. 1624-25 (alla data 997 gennaio 19); MGH, D. O. III, n. 267, pp. 684-85 (M).
Trascrizione: BAITELLI, Annali historici, p. 41; pp. 60-1 (trad. it.).
Regesti: BÖHMER, Regesta, n. 806; STUMPF, Die Regesten, n. 1134; BÖHMER, Regesta imperii, II/3, n. 1251.
Cf. ODORICI, Antichitą cristiane, pp. 13, 17 (alla data 997 gennaio 19); ID., Storie Bresciane, III, p. 308; ORTI MANARA, La penisola di Sirmione, p. 86; WEMPLE, S. Salvatore/S. Giulia, pp. 96-7; PASQUALI, La distribuzione geografica, p. 162; BECHER, Das königliche, p. 318 (nota 100); BROGIOLO, Civitas, chiese e monasteri, pp. 24 (nota 24), 58; ARDUINO, Antiche memorie, p. 176; BETTELLI BERGAMASCHI, Seta e colori, p. 82 (nota 51); ANDENNA, Le monache, p. 30; RIGOSA, Per la storia dell'espansione, p. 438 (nota 16); SALVARANI, La struttura territoriale, p. 40.

La pergamena presenta alcune macchie e qualche modesta rosicatura, oltre a una levigatura alquanto rudimentale.
Come in tutti i diplomi autentici emessi da Ottone III prima della fine di aprile del 998, anche in quello qui edito si riscontra la presenza del sigillo di cera impresso; a partire dalla settimana di Pasqua del 998 (17-23 aprile) si assistette infatti, nella cancelleria di Ottone III, al passaggio dal sigillo alla bulla di piombo pendente: tappa fondamentale nella maturazione di una propria ideologia che si accompagnņ a una nuova rappresentazione del potere (cf. KEHR, Oddo Imperator Romanorum, p. 163-89).
Circa la concessione delle curtes e dei monasteri nominati, cf. docc. nn. 29 e 35.

(C) IN NOMINE D(OMI)NI DEI ĘTERNI. TERCIUS OTTO DIVINO RESPECTU ROMANORUM IMPERATOR AUGUSTUS. SI DEI ECCLESIAS SUBLIMARE STUDUERIMUS, DIVINAM GR(ATI)AM ADIPISCI MINIME AMBIGIMUS. | Proinde omnium Sanctę Dei Ęcclesię fidelium nostrorumque (a) presentium ac futuror(um) comperiat sollertia, qualiter Berta, religiosa abbatissa monasterii constructi (b) vel positi in honore | D(omi)ni Salvatoris et Sanctę Iulię, quod dicitur Novum, in urbe Brixia, nostram adiit celsitudinem, quatinus ob nostrę animę remedium precepta ipsius coenobii nostrorum (c) precessorum imperatorum vel | regum nostra auctoritate et confirmatione corroboraremus et confirmaremus. Cuius dignis petitionibus inclinati et spe ut oportuit ad superna erecti scri|pta vel precepta eiusdem (d) sancti et venerabilis loci a nostris antecessoribus facta et concessa hac nostrę auctoritatis et corroborationis pagina cum servis et ancillis, castris, ca|pellis, aldionibus et aldiabus, cortibus, silvis, pratis, pascuis, aquis earumque decursibus, piscationibus, molendinis, stalareis cum cellis et senodochiis et monasterio | quod dicitur Alina, et Ca(m)pora, Sextuno et monasterio in Luca, quod ędificavit Allo dux, et portu Placentino et hospitali sancti Benedicti in Montelongo et mona|sterio sito in Sermione et cum omnibus ad idem (e) monasterium pertinentibus, prout iuste et legaliter possumus, corroboramus et confirmamus. Concedimus etiam | eidem Sanctę Dei Ęcclesię seu abbatissis inibi in tempore manentibus u[t] nullus homo magnus aut parvus terram ipsius terram colentes aut (f) habitantes aut faticios inquietare | distringere aut eor(um) possessi[o]n[e]s ulas (g) tollere aliqua occasione (h) presumat, [n]isi presentia ipsius monasterii abbatissę aut sui certi et fidelis missi. Precipientes denique | iubemus et hac nostra auctoritate roboramus ut nullus dux, archiepiscopus, episcopus, marchio, comes, vicecomes, sculdascius, gastaldio nullaque nostri | regni magna parvaque (i) persona prenominatum monasterium de predictis rebus, mobilibus et immobilibus, sibi iuste pertinentibus aut abbatissas inibi in te(m)pore ordi|natas disvestire, inquietare, molestare sine legali presumat iudicio. Si quis igitur temerario ausu, quod minime credimus, huius nostrę munitatis | firmamentum irru(m)pere te(m)ptaverit, sciat se compositurum auri puri libras mille, medietatem kamerę nostrę et medietatem sanctę Dei ęcclesię ia(m)dictę | seu abbatissę (j) ibidem ordinatę. Quod ut verius credatur diligentiusque ab omnibus observetur, manu propria roborantes sigilli nostr[i] impressione | inferius iussimus insigniri.
SIGNUM D(OMI)NI OTTONIS INVICTISSIMI (M) IMPERATORIS AUGUSTI.
HERIBERTUS CANCELLARIUS VICE PETRI CUMANI EPISCOPI ET ARCHICANCELLARII RECOGNOVI. (SI D)
Data .XIIII. kal(endas) feb(ruarii), anno d(omi)nicę incar(nationis) .DCCCCXCVII., indictione .XI., anno vero d(omi)ni Ottonis regnantis .XV., imperii .II. Actum Cremonę. Feliciter, amen.


(a) A nror(um)q(ue), senza segno abbr. per nostro.
(b) Tra -t- e -r- rasura di una lettera.
(c) A nror(um)q(ue), senza segno abbr. per nostro.
(d) e- corr. da i.
(e) -d- corr. da altra lettera, forse i.
(f) -t aggiunta nell'interlineo.
(g) Cosģ A.
(h) -sione su rasura.
(i) -v- corr. su altra lettera in parte cassata mediante spandimento volontario dell'inchiostro, come pare.
(j) -i- corr. su lettera in parte erasa, -ę corr. da e con cediglia cassata mediante rasura.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti