Lombardia Beni Culturali
63

Henrici II imperatoris diploma

1014, Verona.

Enrico II imperatore, su istanza di Rolinda, badessa del monastero di <San> Salvatore e S. Giulia di Brescia, detto Nuovo, prendendo il monastero sotto la sua protezione, conferma il possesso di tutti i beni concessi dai suoi predecessori; concede, altresģ, tutte le proprietą - con le relative pertinenze - un tempo appertenute a Raterio de Alfiano site nella curtis detta Guntardi.

Originale, ASBs, ASC, Codice Diplomatico Bresciano, busta 5, perg. LXI [A]. Copia Odorici, busta 20.4. Regesto Astezati, pp. 69, 537, 612, 693. Regesto Cristoni, p. 2. Nel verso, annotazione di mano del sec. XII inintelligibile anche con l'ausilio della luce di Wood; di mano del sec. XIII: § P(ri)vilegium Henrici imperatoris et pertinet | de Alfiano et de Gontardo; di mano del sec. XV-XVI: Confirmatio privilegiorum Sancte Iulie per Heinricum | imperatorum in anno 1014; di altra mano del sec. XV-XVI: Henrico primo; di mano del sec. XVIII (forse Astezati): c. 36 (forse a fissare la sequenza dei diplomi regi e imperiali e delle bolle papali conservati nell'archivio monastico?); altre annotazioni di epoca moderna, tra cui segnatura Astezati: K fil. 1 n. 31.

Edizioni: MARGARINI, Bullarium Casinense, II, n. LXXIX, p. 73; MGH, D. H. II, n. 311, pp. 391-92 (M).
Trascrizione: BAITELLI, Annali historici, p. 42; pp. 61-2 (trad. it.).
Regesti: BÖHMER, Regesta, n. 1120; ODORICI, Storie Bresciane, V, n. XIX, p. 26; STUMPF, Die Regesten, n. 1624; BÖHMER, Regesta imperii, II/4, n. 1834.
Cf. BECHER, Das königliche, p. 318; WEMPLE, S. Salvatore/S. Giulia, p. 97; LUDWIG, Zur Chronologie, p. 118.

Nonostante una leggera usura e qualche modestissima rosicatura lungo le antiche piegature, la pergamena appare complessivamente in buono stato di conservazione. Tracce di rigatura a secco.
Nel margine inferiore sopravvivono i due fori praticati per l'appensione del sigillo, oggi deperdito.
Il presente doc. fu redatto prendendo a modello il formulario del precedente diploma di Ottone III (doc. n. 59); del resto č noto come alla cancelleria di Enrico II non fosse estraneo l'impiego dei formulari di quella di Ottone III, dalla quale provenivano anche scrittori e dettatori.
L'escatocollo venne probabilmente aggiunto in seguito - come dimostra anche il colore pił scuro dell'inchiostro - da un secondo scrittore.

(C) IN NOMINE DOMINI DEI AETERNI. HEINRICUS DIVINA GR(ATI)A ROMANORUM IMPERATOR AUGUSTUS. SI DEI AECCLESIAS DEFENDERE ET EXALTARE | studuerimus (a) vitam beatam omni ambiguitate seposita possidere certissime credimus. Proinde omnium Sanctae Dei ęcclesiae fidelium nostrorumque presentium ac futurorum co(m)periat sollertia | qualiter Rolinda, religiosa abbatissa monasterii constructi vel positi in honore Domini Salvatoris et Sanctae Iulię quod dicitur Novum in urbę Brixia, nostram adiit celsitudinem quatinus | ob nostrę anime remedium precepta ipsius coenobii nostrorum precessorum imperatorum vel regum, nostra auctoritate et confirmatione corroboraremus et confirmaremus. Cuius dignis | petitionibus inclinati et spe ut oportuit ad superna erecti scripta (b) vel precepta eiusdem sancti et venerabilis loci a nostris antecessoribus facta et concessa hac nostrę auctoritatis (c) | et corroborationis pagina cum servis et ancillis, castris, capellis, aldionibus et aldiabus, cortibus, silvis, pratis, pascuis, aquis earumque decursibus (d), piscationibus, molendinis, | stalareis cum cellis et senodochiis et monasteriis seu cum omnibus ad idem monasterium pertinentibus, prout iustę et legaliter possumus, cor[r]oboramus et confirmamus. Concedimus | etiam eidem Sanctae Dei Aecclesiae hoc precepto omnes res quondam iure pertinentes Raterio de Alfiano (e), nunc vero nostrę potestati iuste et legaliter subiacentes quę sunt | constitutę in corte quę vocatur Guntardi vel in eius adiacentiis (f) aut ubicumque inventę fuerint per loca. Insuper concedimus predicto monasterio seu abba|tissis inibi in tempor(e) manentibus ut nullus homo magnus aut parvus terram ipsius colentes aut habitantes aut fatitios (g) inquietare, distringere aut eorum | possessiunculas (h) tollere aliqua occasione presumat, nisi presentia ipsius monasterii abbatisse aut sui certi et fidelis missi. Precipientes denique iubemus et hac nostra | auctoritate (i) roboramus, ut nullus dux, archiepiscopus, episcopus, marchio, comes, vicecomes, sculdascius, gastaldio nullaque nostri regni magna parvaque persona prenominatum | monasterium de predictis rebus mobilibus et inmobilibus sibi iustae pertinentibus aut abbatissas inibi in (j) tempore disvestire, inquietare, molestare sine legali presumat | iuditio. Si quis igitur temerario ausu, quod minime credimus, huius nostrę munitatis firmamentum inru(m)pere temptaverit, sciat se compositurum auri puri | libras mille medietatem kamere nostrae et medietatem Sanctae Dei ęcclesiae ia(m)d[ictae] seu abbatissę ibidem ordinatae. Quod, ut (k) verius credatur, | diligentiusque ab omnibus observetur, manu propria roborantes sigilli nostri impressione (l) inferius iussimus insigniri.
SIGNUM DOMNI HEINRICI SERENISSIMI (M) INVICTISSIMI IMPERATORIS AUGUSTI.
HEINRICUS CANCELLARIUS VICE EVERARDI EPISCOPI ET ARCHICAPELLANI RECOGNOVI.
Datum anno domi(nicę) inc(arnationis) .M°XIIII°., indic(ione) .XII., anno domi(ni)Heinrici imperatoris augusti regnantis .XII., imperii vero eius .I. Actum Veronę. Feliciter, amen.

(SP D)


(a) stu- forse ancora in litterae elongatae; su -e- (forse corr. su altra lettera) trattino di penna di non perspicuo significato.
(b) -t- su rasura.
(c) Prima t corr. su lettera principiata, forse o.
(d) d- corr. da altra lettera, forse e erroneamente anticipata.
(e) de Alfiano su rasura.
(f) vel in eius adiacentiis su rasura.
(g) -o- corr. da altra lettera.
(h) possessiunculas corr. da possessunculas, con -iu- ottenute sovrascrivendo u alla seconda gamba della prima u.
(i) A actoritate.
(j) i allungata iniziale corr. su i.
(k) Segue ut erroneamente ripetuto.
(l) -o- corr. da altra lettera; tra -o- e -n- lettera erasa.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti