Lombardia Beni Culturali
15

Cartula commutationis

1168 agosto 19, Pavia.

Giovanni, abate del monastero di S. Pietro in Ciel d'Oro, dà a Guido del fu Pietro Vacca quattro appezzamenti di terra nella Campagna pavese, il primo di sei iugeri e sei pertiche più quattro tavole in Calvencia presso la braida del monastero, il secondo di tre iugeri ad Buscum Conciatum, il terzo di uno iugero presso Calvencia, il quarto di due iugeri e otto pertiche presso il fossato Nigriboni, ricevendo in cambio tutte le terre che Guido possiede in Gosonassco e nel suo territorio dell'estensione di tredici iugeri, tre pertiche e quattro tavole; si costituiscono fideiussori Pietro de Gualfredo per il monastero e Andriano Tornator per Guido. Nello stesso giorno Verdilia, moglie di Guido, rinunzia al diritto di ipoteca sulle terre oggetto della permuta nelle mani di Allone Curadus, messo del monastero; dopo pochi giorni Nicola, priore dello stesso monastero, conferma la permuta, mentre l'abate dichiara di dover dare a Guido altre due pertiche di terra nella zona dei predetti appezzamenti.

Originale, ASMi, FR p.a., cart. 6101 (cl. XXVIII, Terre diverse) [A]. Regesto Comi, AOSM, cart. Z, (Registro della cart. Z), c. 1v, n. 10. Altro regesto, ASCPv, Schede Marozzi, b. 458 (fam. Vacca), da A. Nel verso di A, di mano del notaio scrittore: § Conmutacio, cui segue una annotazione del sec. XIV del tutto sbiadita, visibile soltanto in parte con la luce di Wood: inter monasterium Sancti Petri Celi A[urei] et Guid[onem ...] (tracce di scrittura che si estendono per circa un quarto di rigo); di mano del sec. XIII: M (così) poss(essio) Goxonaxii; altre annotazioni di epoca moderna, fra cui segnature Comi 8 e 10.

Cf. COMI, Memoria, p. 8, n. II; ZURADELLI, La Basilica, p. 60.

La pergamena è in discreto stato di conservazione, nonostante una lacerazione nel lato destro che interessa la parte finale della quinta e della sesta riga. Al centro del foglio piegato in due è stato praticato il foro di filza. Rigatura a secco.
I notai sono Anselmus e Armannus rispettivamente attivi in Pavia dal 1168 al 1172 e dal 1168 al 1195.

(SN) Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mill(esim)o cent(esimo) sexagesimo octavo, quarto decimo kalendas septembris, indic(tione) prima. Co(m)mutacio bone fidei noscitur esse contratus | ut vice emptionis obtineat firmitatem (a) eodemque nexu obliget contrahentes (1). Placuit itaque et bona convenit volu(n)tate intra d(omi)num Iohannem, abbatem monasterii Sancti | Petri Celi Aurei, consentiente ei Ugone advocato eiusdem monasterii et adfirmacione do(n)ni Ottonis et Iohannis de Sarzano et do(n)ni Anselmi de Marenco et do(n)ni Tebaldi et do(n)ni Na|zarii et do(n)ni Antonii et do(n)ni Scoti et do(n)ni Lantelmi atque do(n)ni Iohannis de la Baila, monachorum s(upra)s(crip)ti monasterii, necnon et Guidonem filium quondam Petri Vacce, ut in Dei | nomine debeat dare sicut a presenti dedit et tradidit vicissim sibi unus alteri co(m)mutacionis nomine: in primis dedit ipse do(n)nus abbas eidem Guidoni pecias quatuor de terra [...]| iuris s(upra)s(crip)ti monasterii et iacent in Ca(m)panea Ticinensis civitatis. Prima pecia iacet in Calvencia prope braidam s(upra)s(crip)ti monasterii et est iugera sex et pertice sex (b) et tabu[l]e | quatuor (c); coheret ei: a duabus partibus via publica, a meridie tenuta Homoboni de Cergnaco. Secunda pecia iacet ad Buscum Conciatum et est iugera tres vel si plus aut | minus fuerit; coheret ei: a mane terra Dulcis de Caterona, a meridie terra Sygefredi de Muriago, a sero via publica, ab aquilone terra Bosonis Polorbi. Tercia pecia | iacet prope Calvenciam et est iuger unum; coheret ei: a mane via publica, a meridie terra Sancti Pantaleonis, a sero terra Alioni Buccafollis, ab aquilone terra Sancti | Andree. Quarta pecia iacet prope fossatum Nigriboni et est iugera duo et pertice octo; coheret ei: a duabus partibus via publica, ab aquilone terra Gualteri|ni de Brugnolo sive ibi alie sunt coherentie. Et quidem ad invicem recepit ipse abbas ab eodem Guidone, causa melioracionis sicut lex habet (2), id est omnes res illas | quas ipse Guido habet in loco et fundo Gosonassciet in eius territorio et sunt ipse res omnes per mensuram iustam inter sedimina et prata et boscum et terram coltam iuge|ra tredecim et pertice tres et tabule quatuor vel si plus aut minus fuerint, omnia cum omnibus s(upra)s(crip)tis rebus omnibus pertinentibus inintegrum; eo modo ut ipsi co(m)mutatores | eorumque successores et heredes et cui dederint h(abe)ant et detineant a presenti die s(upra)s(crip)tas res omnes una cum accessionibus et ingressibus et universis suis pertinentiis et fa|ciant exinde proprietario nomine quicquid voluerint sine omni unius alteriusque partis eorumque successores et heredum ad invicem contradictione et cum eorum defensione ab omni nomine | cum racione et restauracione pro t(em)poris melioracione in consimilibus locis sub pena dupli. Et insuper ipse d(omi)nus Iohannes abbas et s(upra)s(crip)tus Guido obligaverunt invicem | inter se unus adversus alium nominative tantum de sub(stanti)a predicti monasterii et de sub(stanti)a s(upra)s(crip)ti Guidonis rerum mobilium et inmobilium quod valeat s(upra)s(crip)tas res omnes | causa disbrigandi ab omni homine cum racione in duplum. Et insuper Petrus de Gualfredo fideiussit pro s(upra)s(crip)to monasterio adversus s(upra)s(crip)tum Guidonem ita | adinplere ut superius l(egitur) in pena dupli. Item Andrianus Tornator fideiussit pro ipso Guidone adversus s(upra)s(crip)tum monasterium ita adinplere ut superius l(egitur) in | pena dupli. Actum est hoc in burgo civitatis Papie, intra clostrum s(upra)s(crip)ti monasterii. Feliciter. Signa + + manuum s(upra)s(crip)torum conmutatorum qui hanc | cartulam co(m)mutacionis fieri rogaverunt ut supra.
Signa + + + (d) manuum Allonis Curadi, Bertrami Vacce, Albertoni Tornatoris, Lafranci Beglerii, Gualterii de Laguidocio, Petracii Tornatoris, Millonis de Castellario, | Ottolini de Creso, Anselmi Ferrarii, Malparlerii de Solosmera (e).
§ Eodem vero die Virdilia, iugalis s(upra)s(crip)ti Guidonis, ipso viro suo ei consentiente et consentiente ei Iohanne Dolliano mondoaldo suo et cum interrogacione pa|remtum suorum, hii sunt Otto de Molino et Syrus de Belbelono, renu(n)ciavit iuri ypothecarum quod habebat in s(upra)s(crip)ta terra et finem fecit de ea s(upra)s(crip)to monasterio per | Allonem Curadum, missum ipsius monasterii, in pena dupli. Testes Bellebonus Panizarius, Petrus de Gualfredo et Petrus Balbus atque Milo de Castellario.
§ Post paucos dies postea d(omi)nus Nicholaus, prior s(upra)s(crip)ti monasterii, confirmavit et ratum habuit s(upra)s(crip)tam co(m)mutacionem ut superius l(egitur) in pena dupli. Testes | Albertonus Tornator et Suzo Batitor.
§ Confessus fuit predictus abbas quod ipse debet adinpiere eidem Guidoni perticas duas de terra in partibus s(upra)s(crip)te terre.
(SN) Ego Anselmus notarius sacri palacii interfui et hanc cartulam comutacionis tradidi et subscripsi (f).
(SN) Ego Armannus sacri palacii notarius hanc cartulam co(m)mutacionis scripsi.


(a) Sul tratto finale della seconda m rasura del segno diacritico.
(b) et (nota tironiana) p(er)tice sex su rasura.
(c) q(u)atuor su rasura.
(d) Così A, anche se seguono i nominativi di dieci testi.
(e) Ottolini - Solosmera in sopralineo.
(f) A subcripsi

(1) Cf. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) Cf. AHIST. 16.

Edizione a cura di Ettore Cau
Codifica a cura di Gianluca Vandone

Informazioni sul sito | Contatti