Lombardia Beni Culturali
23

Praeceptum Ottonis III imperatoris

996 maggio 27, Roma.

Ottone III imperatore, su richiesta di Odelrico, vescovo di Cremona, assume sotto la sua protezione il vescovo stesso e l'episcopato cremonese con tutti i beni e i diritti ad esso pertinenti.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 26, n. 23 [B]. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 31. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 60. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 91.
B č cosė autenticata: (SN) Ego Ramundus notarius huius exempli autenticum vidi et hic subscripsi. (SN) Ego Gyrardus notarius huius exempli autenticum vidi et legi et exemplavi.
Nel margine esterno, in corrispondenza della prima riga del diploma, di mano del sec. XIII: Factum; annotazione di mano del sec. XIII: Nota de pena capientium naves per pondera solvenda domino episcopo Cremonensi; di mano del sec. XVII: Z.

Edizione: Italia Sacra, IV, col. 592; Zaccaria, p. 89; Zaccaria, Excursus, p. 67, n. 3; Cod. dipl. Lang., col. 1604, n. DCCCCXII; MGH, DDOttonis III, p. 616, n. 206; Falconi, I, p. 251, n. 92.
Regesto: Regesta chronologica-diplomatica, n. 772; Robolotti, Delle pergamene, p. 46 (con data giugno 6); Robolotti, p. 9, n. 70; Stumpf-Brentano, Die Kaiserurkunden, n. 1076; Astegiano, I, p. 40, n. 59; Savio, p. 36; Regesta Imperii, II, 3, n. 1181.

Questo diploma riprende in parte il dettato del diploma di Rodolfo II datato 924 settembre 27, di cui al n. 18.
Il titolo che precede il documento e il capolettera sono in inchiostro rosso.

Privilegium mundiburdii Cremonensis episcopi et suorum clericorum et laicorum
IN NOMINE SANCTE ET INDIVIDUE TRINITATIS. OTTO DIVINA IUVANTE MISERICORDIA Romanorum (a) |imperator augustus. Quoniam imperatorum et regum consuetudo viget Christo propitiante diruta solidare et ad (b) statum | bone ordinationis erigere atque Sanctarum Dei Ęcclesiarum negotiis illius amore qui pro omnibus passus est | summo studio defensio(n)em (c) impendere. Id circo notum sit omnibus fidelibus Sanctę Dei Ecclesię nostrisque | presentibus atque futuris Odelricum Sancte Cremonensis Ecclesię venerabilem episcopum nostrumque per omnia | fidelissimum omni genere precum nostram humiliter adiisse clementiam (d), eo quod a pravis hominibus mul|ta pateretur adversa qui Ecclesię suę terram potestative invaserant ac illam devestierant atque, | sub obtentu seu occasione commendationis atque facticii, clericos illius ac laicos suo | regimini iuste et legaliter deditos temerario ausu contra divina et secularia insti|tuta recipientes (e) et retinentes atque Cremonenses naves sub aliqua occasione per Padum | ascendentes et descendentes iniuste depredantes (f) eandem Ęcclesiam coartando ac de|predando multis calamitatibus opprimebant et ob hoc, non solum ęcclesiastice discipline | doluerat detrimentum, set nec publice legis quiverat adimplere decretum. Nos autem dignis | his petitionibus aures nostre pietatis acco(m)modantes, quia noster est ministerii Ecclesię adeo no|bis commisse in omnibus subvenire periculis et cunctis illam defendere et salvare ingeniis, | dignum duximus rectissimumque esse sentivimus, ut qui secularibus armis remotis contra | opprimentes se simili non potest milicia debellare, defensionis nostrę solatio sustentetur, | quatinus servitia Dei, quibus continue debet insistere, liberius valeat exercere. Huius | itaque rationis causa prefatum Odelricum episcopum cum omni sua episcopatus integritate cum clero, vi|delicet, et populo sibi commisso tam in predicta civitate quam in eius (g) adiacentiis seu locis, | villis et castellis, aliqua ratione ad illam respitientibus sive ubi vero sub eius regimine | habitante sub imperialis nostrę tuitionis ac defensionis mondiburdio atque precepto, fi|delitatem quam erga bone memorie avum patremque nostrum Ottones equivocos imperato|res augustos nosque exhibuit intuentes, divino insuper cui ipse nichil preponit | amore succensi omnino recepimus, ea videlicet ratione ut nullus dux, marchio, comes, | vicecomes, sculdasio, decanus, noster nostrorumque militum miles seu cuiuscumque ordinis per|sona cortem aut villam sive locum quemquam vel terram unde episcopatus Cremonensis tempore | quo avus et pater meus eum illi commiserunt investituram tenuerat (1) invadere vel devesti|re audeat sive prelibati Odelrici episcopi clericum quemquam aut laicum qui sub sui ut dixi|mus districtionis regimine habitant sub obtentu sive occasione commendationis | atque facticii temere suscipere aut tenere contra illum sive Cremonenses naves e|untes et redeuntes alicuius ingenii violentia capere, depredare aut tenere pre|sumat. A nobis enim sunt rationabilius defendendi qui statum ut decet persistere | obtamus Ecclesię, non ab his qui solo illius interitu delinquentium fautores atque defen|sores videntur existere. Si quis vero, quod futurum esse non credimus, huius nostre preceptionis | ac imperialis tuitionis mundiburdii ac precepti temerarius violator extiterit, sciat se | compositurum auri optimi libras centum, medietatem camere nostre et prenominato Odelrico episcopo | medietatem. Quod ut verius credatur diligentiusque ab omnibus observetur, hoc nostre celsitudinis mundi|burdium preceptum manu (h) propria ut infra videtur roborantes et confirmantes sigilli nostri impressione ius|simus insigniri.
(p. 27) SIGNUM DOMINI OTTONIS (M) SERENISSIMI IMPERATORIS AUGUSTI | HERIBERTUS CANCELLARIUS AD VICEM PETRI CUMANI EPISCOPI ET ARCHICANCELLARII RECO|GNOVI. Datum VI kalendas iunii, anno dominice incarnationis DCCCCXCVI, indictione VIIII (i), imperii | autem eius primo. Actum Rome, feliciter, AMEN.


(a) Ro(m)anorum: aggiunto parzialmente nel margine dalla stessa mano, come pare.
(b) ad in sopralinea, pare della stessa mano.
(c) -m aggiunta successivamente in modulo minore, pare dalla stessa mano.
(d) -l- corretta su -e-
(e) recipientes corretto da p(re)cipientes con rasura del segno di abbreviazione su p-, r- corretta da p- e la prima -e- in sopralinea.
(f) depredantes corretto da descendentes con -pre- corrette su -sce(n)- e -a- in sopralinea a correzione di -e- espunta.
(g) eius corretto da eis con rasura di -s e aggiunta della nota tachigrafica per us
(h) -an- corrette da altre lettere.
(i) L'espressione indic(tione) VIIII scritta nel margine e qui richiamata con segno convenzionale.

(1) Cf. il diploma di Ottone I, datato 973 marzo 28, di cui al Codice Sicardo, n. 19, e il diploma di Ottone II, datato 978 aprile 18, di cui al Codice Sicardo, n. 20.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti