Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(SN) ANNO ab incarnatione domini nostri Iesu Christi DCCCCXC quarto, quarto k(a)l(enda)s aprilis, indicione septima, basilica Sancti Basiani que est constructa suburbium huius civ(itat)e Laude. Ego Andreas, humilis episcopus ipsius sancte | Laudensis Ecclesie, qui professus sum ex natione mea lege vivere Longobardorum, offertor et donator ipsius basilice, p(resens) p(resentibus) dixi: quisquis in sanctis ac venerabilibus locis et (a) suis aliquid contulerit rebus, iusta Actoris vocem, in hoc seculo centuplum | accipiat, insuper, quod melius est, vitam possidebit eternam (1). Ideoque ego q(ui) s(upra) Andreas episcopus dono et offero in eadem basilica Sancti Basiani a presenti die, eo tamen ordine sicut subter l(egitur), pro anima mea mercede, hoc sunt petias quatuor de terra aratoria, | una ex eis cum in parte sedimen super habente cum curte et orto insimul tenente et petia una de vitibus cum area ubi estant iuris mei, quam habere viso sum foris suburbium istius civitatis et in locas et fundas Sancto Çenone et in clusura ubi Sancta | Maria d(icitu)r seu in Campo Longo: prima petia est suburbium huius civitatis, non multum longe da ponte qui dicitur Marmoriolo, cum in parte edificium super habente cum curte et orto insimul tenente, est per mensura iusta iuges legiptimas decem, | coerit et da m(ane) et sera via, da munte simil(iter) via publica et Ariverti seu Malberti atque (b) Gisulfi diac(oni) et de heredibus cuiusdam Tedaldi et Ariberti; secunda pecia de terra in dicto loco Sancte Marie, que est iusta ecclesiam Sancti Basiani, est per mensura | iusta iuges legiptimas viginti et una et perticas quatuor et tabulas duodecim, coerit ei da m(ane) et sera vias, da meridie de canonica sancte Laudensis Ecclesie et Ariberti seu Amiçoni et da monte de eadem basilica et via; tercia pecia de | terra ibi prope est per mensura iusta iuges tres et pertica una et tabulas quatuor, coerit ei da m(ane)Malberti et Carmanni, da meridie Sancte Marie et de heredibus (c) cuiusdam Leoni, da sera Aribadi diac(oni) et Elegrimi seu Gariardi germanis; quarta | pecia de terra cum incisa sua inibi (d) abente in iam nominato loco ubi Clusura Sancte Mariæ dicitur, non multum longe da eadem basilica, est per mensura iusta iuges legiptimas viginti (e) et octo et dimidia, coerit ei da m(ane) de heredibus cuiusdam Roçoni et Angelberti | seu Petri atque (b) Leoni, da meridie via publica, da sera Iohannis et Pauloni, da monte Tebaldi et Leoni seu Boniçoni; preno(minat)a pecia de vitibus cum area ubi estat in predicto loco Campo Longo est per mensura iusta per(t)i(ca)s iugeali decem, coerit ei | da m(ane) et sera iam dicti Sancti Basiani, da meridie terra Sancti Vincenti, sibeque ali sunt ab omni coerente. Similique dono et offero in eadem basilica Sancti Basiani a presenti die, eo tamen ordine ut subter l(egitur), pro anima mea mercede, hoc est mansoum unum cum omnibus | rebus ad eum pertinentibus similique iuris mei quam habere viso sum in loco et fondo Villa Episcopi d(icitu)r a locus qui d(icitu)r Fossa, et est mansum ipsum cum omnibus rebus ad eum pertinentibus per mensura iusta, inter sedim(en) et vineas cum areis suis, terris (f) arabelis, gerbis, pratis |[et] patulib[us] seu ierbis atque silvis cum areis suis, iuges legiptimas quindecim ut dictum est tam cas(is) cum sediminibus et vineis cum areis suis, terris arabelis, gerbis, pratis, pascuis, silvis ac stellareis, ripis, rupinis ac paludibus, coltis et incoltis, | divisis et indivisis, una cum finibus, terminibus, accessionibus et usibus aquarum aquarumque deductibus, cum omni iure ac iacentiis et pertinentiis earum rerum per locas et vocabulas ab (g) ipsis cas(is) et rebus pertinentibus vel especientibus, sicuti meo per quocumque ingenio | perteneunt iuribus (h) pertinentis inventis fuerint inintegrum. Que autem istis rebus iuris mei supradicti, una cum accessionibus et ingressionibus earum seu cum superioribus et inferioribus earum rerum qual(iter) superius mensur(atis) et aliquid -------------------- | die in eadem basilica Sancti Basiani predictis rebus donare et offerre videor pro anime mee mercede, ut amodo dehinc in antea in ipsa basilica quatuor presbiteri ordinati sunt qui pro mercede peccatorum apud Deum exorare dignent et missa et vesperum | seu matutinum atque (b) alia divina officia die noctuque caneant, ut m(ih)i in eternum proficiat ad anime salutem et gaudium sempiternum, faciendo ipsi presbiteri de frugibus et redditibus seu censibus q(uod) de ipsis rebus annue Dominus dederit quicquid voluerint pro anime mee | mercede; et si Deo faciente iudicio quod unum aut plures de ipsis presbiteris de hoc seculo migraverit, tunc volo et ordino ut sint in po(testa)te de ip(s)is (i) presbiteris (j) qui super eum avixerint (k) alium presbiterii (l) eligendi, et cum electum fuerit veniat ad me aut ad meum successorem | qui pro tempore in eodem episcopatu fuerit et eum ordinent ipse presbiter in eadem basilica in predicta congregatione de ipsi presbiteri sine ulla datione. Et ita volo et ordino ut ipsi quatuor presbiteri qui nunc et pro tempore in eadem basilica ordinati fuerint post meum decessum annualiter | pascant alii decem presbiteri usque ad saturitatem, et cum saturati fuerint et Domini dixerint laudes ut m(ih)i in eternum proficiat ad anime mee salutem et gaudium sempiternum, et detur ipsi (m) quatuor presbiteri qui nunc et pro tempore in eadem basilica ordinati fuerint ad iam dicti | presbiteri ordinati fuerint singuli denarii et faciant (n) ipsi quatuor presbiteri in eadem basilica ardere cexendelum (o) unum de oleo die noctuque ad missam et vesperum seu ad matutinum, pro anime mee mercede. Nam si avenerit quod episcopus istius civitatis aut | aliqua potestas de eadem basilica autem iam dicti quatuor presbiteri de ips(is) rebus et frugibus quod sup(ra) iudicatum ab eo aliqua subtractionem aut minuationem exinde fecerit aut sup(ra)s(criptis) rebus comutare aut alienare seu ullum scriptum fecerit eis quiete et pacifici (p) | habere non p(re)miserit (l) aut ipsi presbiteri hoc non adimpleverint quo sup(ra) l(egitur), tunc volo ut deveniat ips(is) rebus omnibus in potestate de archiepiscopo sancte Mediolan(ensis) Ecclesie et de duos plus propinquos parentes meos qui pro tempore apparuerint et tamdiu in eorum | sit potestate de ipsis rebus fruendis quousque venerit pontifex aut aliqua potestas qui hanc meam offersionem adimpleat sicut superius iudicavit pro anime mee mercede, et si Dei fuerit voluntas quod ipsi quatuor presbiteri et qui nunc et pro tempore in eadem basi|lica ordinati fuerint de eadem missa et vesperum seu matutinum atque (b) et alia divina officia et de predicti alii presbiteri seu et de iam dicta luminaria observaverit sicut superius l(egitur) et episcopus istius civitatis seu aliqua potestas de eadem ordinatione et de predicta basilica | seu de rebus et fruibus inquietata vel molestati non fuerint et eius quiete et pacifici habere p(re)miserit (l), tunc volo seu iudico ut abeant eadem basilica de predictis rebus et faciant ipsi quatuor presbiteri de frugibus et censibus que exinde exierint quicquid voluerint pro anime | mee mercede, et si, quod absit et fieri non credo, si u(m)quam in tempore evenerit pontifex aut aliqua potestas qui hanc meam offersionem infrangere vel inru(m)pere voluerit aut ipsi presbiteri hoc non adimpleverint quod superius l(egitur), cum Deo patre omnipotente et beatissimo archan|gelo Michaele qui animam suscepturus est ante tribunal Christi in racione stent ita ut cum inde meritis retributionem ab eo accipiant, salva nobis mercede in Christo Iesu domino nostro. Et pro honore episcopatus mei nec m(ih)i ---- (q) ullo tempore ---- (r) quod voluit, sed quod a me | semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promitto cum stipulatione subnixa. Hanc enim car(tam) offersionis paginam Gualfredus notarius et iudex sacri pallatii tradidit et scribere (s) rogavi, in qua subter confirmans testibusque obtuli roborandam. | Unde tres car(te) offersionis uno tenore (t) scripte sunt. Actum in civitate Laude. Andreas, Dei misericordia humilis episcopus, in h[a]c car(ta) offersionis a me facta subscripsi (u). ---- (v) manibus Leoni qui et Azo et Malberti germanis filii cuiusdam Rainerii qui et Raino seu Dominici | filii Aliprandi, omnes lege viventes Romana, testes. Rainaldus iudex sacri pallatii rogatus subscripsi. Guido iudex sacri pallatii rogatus subscripsi. Ego q(ui) s(upra)Gualfredus notarius et iudex sacri pallatii, scriptor huius car(te) offersionis, post tradita complevi et dedi.

(a) Così B per ex
(b) atque in note tachigrafiche.
(c) -d- corretta da b
(d) ini in B.
(e) -t- corretta su precedente lettera dilavata.
(f) -s corretta da precedente lettera erasa.
(g) -b corretta da precedente lettera erasa.
(h) iuril con segno abbreviativo in B.
(i) Segno abbreviativo eraso sopra la -i-
(j) presbiteri in B.
(k) avxerit in B.
(l) Così B.
(m) Corretto da ipsis mediante rasura della s finale.
(n) Segue depennato ardere
(o) -n- corretta su s erasa.
(p) et cifici in B.
(q) Per liceat
(r) Per nolle
(s) -b- corretta da p mediante rasura.
(t) -o- corretta da e
(u) scripsi in B.
(v) Per signa

(1) Cfr. Mt. 19,29.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi