Lombardia Beni Culturali
12

Cartula venditionis

1025 maggio 5, Chignolo.

Nel placito presieduto da Ottone, comes palacii e del comitato di Pavia, che giudica insieme a Vualfredo, ad Arderico, ad Adamo detto Lanfranco, a Giovanni detto Teuzo, a Guglielmo, a Teudaldo, ad Ariberto, giudici sacri palacii, a Rodolfo, ad Amizo e a Vuarimberto, di legge ribuaria, Ilderado figlio del fu Angi detto Otto di Comazzo, di legge ribuaria, vende al prete Pietro figlio del fu Domenico, abitante a Casale Gausari, la metà dei propri beni a Codogno - cento iugeri di terre, il castello e la cappella di S. Biagio -, a Palazzo Pignano - quaranta iugeri - e a Spino - cento iugeri -, oltre alla metà dei servi abitanti negli stessi luoghi - eccettuati i fratelli Pietro, Ambrogio e Leone con mogli e figli -, al prezzo di mille lire di denari buoni d'argento.

Inserto in 'noticia cause' del 1044, AMVLo, Pergamene, tab. 1 [B]. Regesti: Gavazzi, Regestum, f. 178r, n. 1000; Gavazzi, Inventarium, p. 121, n. 1000. Trascrizione: Bonomi, Veterum, p. 7.
Sul recto, nel margine superiore a destra, di mano moderna, a matita, 1044. Sul verso, di mano del XII sec., Car(ta) de Codonio e, più sotto, della stessa mano, parzialmente dilavato, Car(ta) de Codionio; segnatura del XVI secolo: I.22; segnatura Gavazzi: 1000, data e regesto della stessa mano; segnatura e data Bonomi: 11*. MXXV e MXLIV. Di altra mano moderna, in due punti diversi, 5.

Edizione: VIGNATI, Codice diplomatico, I, 34A; inserto in MANARESI, I placiti, n. 362.
Regesto: SALAMINA, n. 11*.

Mediocre stato di conservazione, al centro lacerazioni in corrispondenza della piegatura, modeste rosicature e strappi nel margine destro, macchie di umidità. La pergamena era originariamente piegata in dodici nel senso della scrittura e in due nell'altro.
Nello stesso documento del 1044 in cui questo è inserto ne sono inserti altri due, una 'cartula ordinacionis' del giorno precedente e una 'cartula dotis' del giorno stesso.
Il dettato è piuttosto scorretto.
Si segnala, in questo e negli altri due documenti inserti nel placito del 1044, l'utilizzo costante dell'espressione 'comes spalacii'. Poiché si tratta di copie inserte a distanza di vent'anni dalla redazione degli originali - di cui non disponiamo - resta il dubbio del siginificato da attribuire all'inconsueta 's' che precede 'palacii': sulla base della presenza, negli stessi inserti, delle corrette espressioni 'notarius sacri palacii' e 'iudex sacri palacii', si ritiene poco probabile che la 's' possa derivare da una errata trascrizione di 'sacri' da parte del redattore del documento del 1044 e nell'edizione emendiamo quindi in 'comes palacii'.

Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo vigeximo quinto, quinto (a) die men(sis) madii, indicione octava. Constad me Ilderadus, fil(ius)quondam Angi (b), qui et Otto, de loco | Comacio, qui professo sum ex nacione mea legem vivere Ribuariorum, accepisem, sicuti et in presencia Ottoni comes palacii et comes uius comutatu Ticinense (c), in loco Coniolo in via plublica in iudicio residebat ipse Otto comes | palacii iusticiam faciendam ac deliberamdam, resedentibus cummeo Vualfredus, Ardericus, Adam qui et Lanfrankus, Ioannes qui et Teuzo, Vuilielmus, Teudaldus et Aribertus, iudicis sacri palacii, Rodulfus, Amizo, Vuarin|bertus, legem viventes Ribuariorum, et reliquiis plusres. Ibique in eodem iudicio tam in eorum qua[m]que et in presencia testium accepi, ad te Petrus presbiter, abitator in loco Casale qui di(citu)r Gausari et fil(ius)quondam Dominici, argentum den(arios) bonos libras | mille, finitum precium pro meam porcionem quod est medietatem de cas(is) et omnibus rebus illis iuris mei quam abere viso sum in loco et fundo Codonio cum porcionem castrum cum tolimen et fosato inibi abente et meam porcionem de capella una cum area sua | foris prope ipso castro, edificata in onore sancti Blaxii, sive super fluvio Adua in locas et fundas Palazo qui di(citu)r Pignani et ubi Spino di(citu)r. Eis rebus in predicto loco Codonio et est ipsam meam porcione exinde per mensura iusta, inter sedimina, | castro cum tolimen et fosatum inibi abente et area capella sive aliis sediminibus foris eodem castro et vineis cum areis suarum atque (d) terris arabilis et silvis cum areis ubi easdem, iuges legitimes centum; iam (e) dictis rebus iam dicto | loco Palazo et est ipsam meam porcionem exinde per mensura iusta, inter sediminas et area capella et vineis cum areis earum atque (d) terris arabilis et pratis sive silvis cum areis suarum, iuges legitimes quadraginta; prenominatis rebus | in predicto loco Spino et est ipsam meam porcionem exinde per mensura iusta, inter sediminas et vineis cum areis suarum sive terris arabilis atque (d) pratis et silvis cum areis ubi estant, iuges (f) legitimes centum; et si amblius de meo iuris rebus in easdem | locas Codonio, Palazo, Spino ad ipsam meam porcionem pertinenti inventis fuerint quam u(t) s(upra) mensura l(egitur), per anc car(tulam) et ipso precio in tua c(ui) s(upra) Petri presbitero aut cui tu dederis vel abere statueris persistat potestatem proprietario iuri. Simili|que per anc car(tulam) et per ipso precio vendo ego q(ui) s(upra) Ilderadus tibi c(ui) s(upra) Petri presbitero, it est meam porcionem quod est similiter (g) medietatem de servos et ancillas in ipso loco Codonio, Palazo, Spino item iuris mei ibi abitantibus vel inde pertinentibus, preter antepo|no in mea reservo potestatem de ipsis servis et ancillis Petrus et Ambroxius seu Leo germanis, una cum uxorib[us et] filii, filiabus suorum. Que autem suprascriptam meam porcionem de iam dictis cas(is) et rebus iuris mei sup(erius) dicta, una cum accessionibus et in|gressoras seu superioribus et inferioribus earum rerum qual(iter) sup(erius) ipsa meam porcionem decernitur (h) v[el iam] dictos servos et ancillas, preter quod u(t) s(upra) l(egitur) anteposuit inintegrum, ab ac die tibi c(ui) s(upra) Petri presbitero pro suprascripto (i) argento vendo (j), trado | et mancipo, nuli ali vendita, donata, alienata, obnosiata vel tradita nisi tibi. Insuper per coltellum, fistucum notatum, vuantone et vuasone terre (k) seu ramum (l) arboris et tibi exinde legitimam facio tradic(ionem), vestituram | et me exinde foris expulli, vuarpivi et absosito feci et tibi a(nc) tuam proprietatem abendum relinq(ui), faciendum exinde a presenti die tu et cui tu dederis, iure proprietario nomine, quicquit volueritis sine omni mea et redum | ac proeredumque meorum contradicione vel repeticione. Si quis vero, quod (m) futurum esse non credo, si ego ipse Ilderadus, quod absit, aut ullus de eredibus ac proeredibus meis seu quislibet oposita persona contra anc car(tulam) vendicionis ire quandoque te(m)taverimus | aut eam per covis genium infragere quesierimus, tunc inferamus ad illam partem contra que exinde litem intulerimus multa quod est (j) pena auro obtimo (n) uncias centum et arigenti ponderas duocenti, et quod repetierimus et vindicare non valea|mus presens anc car(tulam) vendicionis dioturnis temporibus firma permanead atque (d) persistat inconvulsa cum stipulacione subnixa, et a me q(ui) s(upra) Ilderadus meique eredes tibi c(ui) s(upra) Petri presbitero aut cui tu dederis (o) vel abere statueris (p) suprascriptam meam porcionem de predictis rebus sive | de iam dictos servos et ancillas, preter quod u(t) s(upra) anteposuit qual(iter) sup(ra) l(egitur) inintegrum, ab omni omine sint defensatis, qui (q) si defendere non potuerimus aut si vobis per covis genium subtragere quesierimus, tunc in dublum eadem vendita u(t) s(upra) l(egitur) vobis restituamus sicut pro tempore fuerit me|lioratis aut valuerint sub exstimacione in consimiles locus, et nihil m(ih)i (r) ex ipsum precium redere debe disi. Et bergamela cum actrem(en)tario de terra elevavit, paginam Andrei not(ario) sacri palacii tradidit et scribere rogavi, in qua (s) subter confirmans | testibusque obtuli roborandam (t). Unde due car(tu)l(e) vendicionis uno tenore scripte sunt. Actum in loco Cuniolo. Signum manus suprascripti Ideradi (u), qui anc car(tulam) vendicionis fieri rogavi et suprascripto argento accepi et ei (v) relecta est. Otto comes palaci (w) s(ub)s(crips)i. Vualfredus iud[ex]| sacri palacii interfui. Ardericus iudex sacri palacii interfui et rogatus s(ub)s(crips)i. Vuilielmus (x) iudex sacri palacii interfui et s(ub)s(crips)i. Adam iudex sacri palacii interfui. Ioannes iudex sacri palacii interfui et rogatus s(ub)s(crips)i. Teudaldus iudex sacri | palaci interfui. Aribertus iudex sacri palacii interfui. Signum manibus suprascriptorum Rodulfi et Amizoni seu Vuarimberti (y), legem viventes Ribuariorum testes. Signum manibus Adelberti et item Adelberti et Andreas similique Adelberti, Petrus q(ui) Adellardus, testes. Ioannes notarius | sacri palacii (z) rogatus s(ub)s(crips)i. Ego q(ui) s(upra)Andreas notarius sacri palacii, scriptor usus (aa) car(tule) vendicionis, postradita c(om)plevi et dedi.


(a) Corretto da quind mediante dilavamento e depennamento parziali della d
(b) Una mano successiva ha aggiunto altre due aste.
(c) La prima -i- corretta su r
(d) atque in note tachigrafiche.
(e) Su rasura.
(f) iugen in B.
(g) mili con segno abbreviativo in B.
(h) decennitur in B.
(i) Segue eraso l'inizio di una lettera.
(j) Ripetuto.
(k) Segue eraso ad
(l) seu ra- corretto su precedente scrittura erasa.
(m) -d con segno abbreviativo aggiunta nel sopralineo.
(n) -i- corretta su o
(o) deris in B: -s corretta su c
(p) -s corretta su c
(q) q(ui)i in B.
(r) Segno abbreviativo per us dilavato.
(s) -a corretta da o
(t) La seconda -a- corretta da u
(u) Così B.
(v) e in B.
(w) -ci su rasura.
(x) La seconda -i- corretta su e
(y) seu Vuari(m)berti aggiunto nel sopralineo.
(z) pacii in B.
(aa) Così B per uius

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti