Lombardia Beni Culturali
11

Cartula ordinacionis pro anima

1025 maggio 4, Chignolo.

Il prete Pietro, figlio del fu Domenico, abitante a Casale Gausari, di legge longobarda, cede a Ilderado figlio del fu Angi detto Otto, di Comazzo, i beni acquistati da costui di cui al n. successivo, purché sposi Rolinda, figlia del fu Lanfranco comes palacii.

Inserto in 'noticia cause' del 1044, AMVLo, Pergamene, tab. 1 [B]. Regesti: Gavazzi, Regestum, f. 178r, n. 1000; Gavazzi, Inventarium, p. 121, n. 1000. Trascrizione: Bonomi, Veterum, p. 11.
Sul recto, nel margine superiore a destra, di mano moderna, a matita, 1044. Sul verso, di mano del XII sec., Car(ta) de Codonio e, più sotto, della stessa mano, parzialmente dilavato, Car(ta) de Codionio; segnatura del XVI secolo: I.22; segnatura Gavazzi: 1000, data e regesto della stessa mano; segnatura e data Bonomi: 11*. MXXV e MXLIV. Di altra mano moderna, in due punti diversi, 5.

Edizione: VIGNATI, Codice diplomatico, I, n. 34B; inserto in MANARESI, I placiti, n. 362.
Regesto: SALAMINA, n. 11*.

Mediocre stato di conservazione, al centro lacerazioni in corrispondenza della piegatura, modeste rosicature e strappi nel margine destro, macchie di umidità. La pergamena era originariamente piegata in dodici nel senso della scrittura e in due nell'altro.
Nello stesso documento del 1044 in cui questo è inserto ne sono inserti altri due, una 'cartula venditionis' e una 'cartula dotis', entrambe del giorno successivo.
Il dettato è piuttosto scorretto.
Si segnala, in questo e negli altri due documenti inserti nel placito del 1044, l'utilizzo costante dell'espressione 'comes spalacii'. Poiché si tratta di copie inserte a distanza di vent'anni dalla redazione degli originali - di cui non disponiamo - resta il dubbio del siginificato da attribuire all'inconsueta 's' che precede 'palacii': sulla base della presenza, negli stessi inserti, delle corrette espressioni 'notarius sacri palacii' e 'iudex sacri palacii', si ritiene poco probabile che la 's' possa derivare da una errata trascrizione di 'sacri' da parte del redattore del documento del 1044 e nell'edizione emendiamo quindi in 'comes palacii'.

Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo vige|ximo quinto, quarto die mens(is) madii, indicione octava. Ego Petrus presbiter, abitator in loco Casale qui di(citu)r Gausari et fil(ius)quondam Dominici, qui professo sum ex nacione mea legem vivere Langobardorum, p(resens) p(resentibus) disi: vitam et mors in manum Dei est, et manifestum est m(ih)i eo | quod odie Ilderadus, fil(ius)quondam Angi, qui et Otto, de loco Comazo, venum davit m(ih)i per car(tulam) vendic(ionis)(1) et accepto precio nominative suam porcionem quod est medietatem de cas(is) et omnibus rebus illis que fuerunt iuris sui positis in loco et fundo Codonio cum porcio|nem castrum cum tolimen et fosatum inibi abente et suam porcione de capella una cum area sua foris prope ipso castro, edificata in onore sancti Blaxii, sive super Adua in locas et fundas Palazo ubi di(citu)r Pignani et ubi Spino di(citu)r, per mensura ipsam | porcionem de ips(is) rebus in parte desinata. Simulque (a) per anc car(tulam) et ipso precio venum davit m(ih)i ipse Ilderadus suam porcionem quod est simil(iter) medietatem de servis et ancillis item iuris sui (b) in ipsis locas Codonio, Palazo, Spino abitantibus vel | pertinentibus, anteposito in sua reservavit potestatem de ips(is) servis et ancillas Petrus, Ambroxius et L[eo][germanis, una cum uxoribus], filiabus suorum et filiis, ut a presenti die in mea aut cui ego dedisem vel abere statuisem fuisem potestatem propri|etario iuri abendum et faciendum exinde quod voluisemus. Modo vero, considerante me Dei misericordiam seu m[ercedem][[......]] ut ne eadem (c) medietatem de iam dictis cas(is) et rebus et de [iam] dictis servis et ancillis qu[a]l(iter) m(ih)i per ipsa avenit car(tula) inordinata | relimquam, proterea (d) previdit eam ita (e) ordinare et dissponere sic firmis permannendum qual(iter) subter statuero et mea decrevi voluntas, pro anima mea mercedem (f), ideoque (g) volo et statuo seu iudico atque (h) per anc car(tulam) ordinacionis mee confir|mo ut, si Dei fuerit volumtas quod ipse Ilderadus Rolinda puella sponsa sua, filia quondam Lanfranki qui fuit comes palacii, in coniugio legitimo sibi sociaverit, abeant ips(i)Ilderadus et Rolinda iam dictam porcionem quod est medietatem de predictis | cas(is) et rebus, faciendum ex frugibus earum rerum vel censum quibus ex ipsam porcionem de iam nominatis cas(is) et rebus annue (i) Dominus dederit sive iam dictam porcione de predictis servis et ancillas ad serviendum quodusque (d) ambo insimul (j) in oc seculo avixerit quicquit voluerint, pro anima | mea mercedem. Et oc volo et statuo seu iudico ut quale unum ex ips(is) Ilderadus et Rolinda ante alterum ab ac lucem migraverit, ille qui ex eis super alium avixerit abeat iam dictam porcionem de predictis cas(is) et rebus (k) et de prenominati servis et ancillas, omnia | sicuti m(ih)i per ipsam avenit car(tulam), faciendum exinde ille qui super alium avixerit a presenti post ipsius decessum qui antea mortuus fuerit proprietario nomine quiquid voluerit, pro mercedem anime mee. Quia sic mea bona decrevi volun|tas. Et pro onore sacerdocii mei et nec m(ih)i licead ullo tempore nolle quod voluit, sed (l) quod a me semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promitto cum stipulacione subnixa. Anc enim car(tulam) ordinacionis paginam Vualndelber|ti not(ario) sacri palacii tradidit et scribere rogavi, in qua subter confirmans testibusque obtuli roborandam. Unde due car(tu)l(e) ordinacionis uno tinore scripte sunt. Actum in loco Cuniolo. Ego Petrus presbiter a me facta s(ub)s(crips)i. Signum manibus | Rozoni et Lanbardii, pater et filio, seu Leoni, omnes legem viventes Roma(na) testes. Signum manibus Badoni et Adellardi, testes. Ego q(ui) s(upra)Vuandelbertus (m) notarius sacri palacii scripsi, postradita comprevi et dedi.


(a) Corretto da similique
(b) Corretto su precedente scrittura.
(c) adem in B.
(d) Così B.
(e) Segno abbreviativo dilavato sulla a
(f) -e corretta da i
(g) Corretto su precedente scrittura erasa.
(h) atque in note tachigrafiche.
(i) La prima -n- corretta su u
(j) Aggiunto nel sopralineo.
(k) -e- corretta su o
(l) se in B.
(m) Vuan- corretto da Vuab mediante rasura della b

(1) Cfr. 'cartula venditionis' del giorno successivo.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti