Lombardia Beni Culturali
13

Cartula dotis

1025 maggio 5, Chignolo.

Nel placito presieduto da Ottone, comes palacii e del comitato di Pavia, che giudica insieme a Vualfredo, ad Arderico, ad Adamo detto Lanfranco, a Giovanni, a Guglielmo, a Teudaldo, ad Ariberto, giudici sacri palacii, a Rodolfo, ad Adelgiso e ad Adalberto, di legge ribuaria, Ilderado figlio del fu Angi detto Otto di Comazzo, di legge ribuaria, da in dote alla moglie Rolinda, figlia del fu Lanfranco comes palacii, la terza parte di tutti i propri beni.

Inserto in 'noticia cause' del 1044,, AMVLo, Pergamene, tab. 1 [B]. Regesti: Gavazzi, Regestum, f. 178r, n. 1000; Gavazzi, Inventarium, p. 121, n. 1000. Trascrizione: Bonomi, Veterum, p. 14.
Sul recto, nel margine superiore a destra, di mano moderna, a matita, 1044. Sul verso, di mano del XII sec., Car(ta) de Codonio e, più sotto, della stessa mano, parzialmente dilavato, Car(ta) de Codionio; segnatura del XVI secolo: I.22; segnatura Gavazzi: 1000, data e regesto della stessa mano; segnatura e data Bonomi: 11*. MXXV e MXLIV. Di altra mano moderna, in due punti diversi, 5.

Edizione: VIGNATI, Codice diplomatico, I, 34C; inserto in MANARESI, I placiti, n. 362.
Regesto: SALAMINA, n. 11*.

Mediocre stato di conservazione, al centro lacerazioni in corrispondenza della piegatura, modeste rosicature e strappi nel margine destro, macchie di umidità. La pergamena era originariamente piegata in dodici nel senso della scrittura e in due nell'altro.
Nello stesso documento del 1044 in cui questo è inserto ne sono inserti altri due, una 'cartula venditionis' in pari data e una 'cartula ordinacionis' del giorno precedente.
Il dettato è piuttosto scorretto.
Si segnala, in questo e negli altri due documenti inserti nel placito del 1044, l'utilizzo costante dell'espressione 'comes spalacii'. Poiché si tratta di copie inserte a distanza di vent'anni dalla redazione degli originali - di cui non disponiamo - resta il dubbio del siginificato da attribuire all'inconsueta 's' che precede 'palacii': sulla base della presenza, negli stessi inserti, delle corrette espressioni 'notarius sacri palacii' e 'iudex sacri palacii', si ritiene poco probabile che la 's' possa derivare da una errata trascrizione di 'sacri' da parte del redattore del documento del 1044 e nell'edizione emendiamo quindi in 'comes palacii'.

Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo (a) vigeximo (b) quinto, quinto die mens(is) madii, indicione octava. Dul (c) Deus omnipotens creavit omine ab inmaginem et similitudinem suam (1), 'massculum et feminam fecit eos' (2), | et quia (d) ex Adam lat(ere) erat femina procensura, tunc in illo Adam cumputabatur Eva fuerat produ(c)ta (3), 'pro forma id benicti (e) omo pater suum et matrem et erebi (f) sibi uxore sue et er(unt) due in carne una' (4), eciam sancti scripturis l(egitur) quod dominus | noster Iesu Christus a nucias invitatus fuiset et si proter umana consolacione ibide de aqua vinum promeruit gustum (5). Dilecta valde amabilem m(ih)i semper Rolinda, onesta puella, filia quondam Lanfranki qui fuit comes palaci , dilecta spon|sa mea, ego in Dei nomine Ilderadus, fil(ius)quondam Angi, qui et Otto, de loco Comazo, qui professo sum ex nacione mea legem vivere Ribuariorum, sponsus et donator tuus, p(resens) p(resentibus) disi: manifesta causa est m(ih)i in (g) loco Coniolo in via publica, in prese[n]|cia Ottoni comes palacii et comes istius comutatu ubi ipse in iudicio residebet iusticiam faciendam ac deliberandam (h), resedentibus co eo Vualfredus, Ardericus, Adam qui et Lanfrankus, Ioannes, Vuilielmus (i), Teudaldus et A[ri]|bertus, iudices sacri palacii, Rodulfus, Adelgisus et Adelbertus, legem viventes Ribuariorum, et reliq(ui)is plures, q(uonia)m die ill(o) quando te sponsavi promiseram tibi dare iusticiam tua secundum legem in dotis nomine, id est terciam porcionem | ex cuntis cas(is) et omnibus rebus mobilibus et inmobilibus seu familiis iuris mei; nunc autem, si Cristo autsiliante te m(ih)i in coniugio sociavero, suprascriptam terciam porcionem, ut disi, ex omnium rerum mearum mobilibus et inmobilibus rebus seseque moventibus seu eciam et de fa|miliis, tam quod nunc abeo aut in antea Deo propicio adquirere vel laborare (j) potuero, tuæ dileccionis do, cedo, confero et per presentem car(tulam) dotes in te abendum confirmo, faciendum exinde tu eredesque nostris secundum legem quicquid volueritis ex mea, ere|dum ac proeredumque meorum plenisima largietatem. Si quis (k) vero, quod futurum esse non credo, si ego ipse Ilderadus, quod absit, aut ullus de eredibus ac proeredibus meis seu q(ui)islibet oposita persona contra anc car(tulam) dotes ire quandoque tentaverim[us]| aut eam per covis genium infragere quesierimus, tunc inferamus ad illam partem contra quem exinde litem intulerimus multa, quod est pena auro obtimo uncias duocenti et argenti ponderas quatuorcenti, et quod repetierimus et (l) vin|dicare non valeamus, sed (m) presens anc car(tulam) dotis dioturnis temporibus firma permanead atque (n) persistat inconvulsa cum stipulacione subnixa. Et bergamela cum anctrem(en)tario de terra elevavit, me paginam Andrei not(ario) sacri palacii | traditi et scribere rogavi, in qua subter confirmans testibusque obtuli roborandam. Actum in suprascripto loco Cuniolo. Signum manibus nos suprascripto Ilderadi, qui anc car(tulam) dotes fieri rogavi et ei (l) relecta est. Otto comes palacii s(ub)s(crips)i. Vualfredus iudex | sacri palacii interfui. Ioannes iudex sacri palacii interfui et rogatus s(ub)s(crips)i. Ardericus iudex sacri palacii interfui et rogatus s(ub)s(crips)i. Adam (o) iudex sacri palaci interfui et rogatus s(ub)s(crips)i. Vuilielmus iudex sacri palacii interfui et s(ub)s(crips)i. Teudal (p) iu|dex sacri palacii interfui. Aribertus iudex sacri palacii interfui et s(ub)s(crips)i. Signum manibus suprascriptorum Rodulfi et Adelgisi seu Adelberti, legem viventes Ribuariorum testes. Signum manibus Pandulfi et Leoni seu Arialdi atque (n) Badoni et Adellardus sive | Amelio et Vuilielmi (q), testes. Ioannes notarius sacri palacii rogatus s(ub)s(crips)i. Ego q(ui) s(upra)Andreas notarius sacri palaccii, scriptor uius car(tule) dotes, postradita complevi et dedi.


(a) mileximimo in B.
(b) -igeximo su rasura.
(c) Così B per dum
(d) quiad in B.
(e) Così B per propter hoc dimittet (oppure relinquit)
(f) Così B per adherebit
(g) i- corretta.
(h) -n- aggiunta nel sopralineo.
(i) -lie- su rasura.
(j) aborare in B.
(k) q(ui)s con segno abbreviativo superfluo sopra la q
(l) e in B.
(m) se in B.
(n) atque in note tachigrafiche.
(o) Segno abbreviativo superfluo sulla m
(p) Teudal in B.
(q) -e- corretta da lettera precedente.

(1) Cfr. Gn. 1,26-27.
(2) Cfr. Gn. 1,27, Mt. 19,4, Mc. 10,6.
(3) Cfr. Gn. 2,21-23.
(4) Cfr. Gn. 2,24, Mt. 19,5, Mc. 10,7-8, Eph. 5,31.
(5) Cfr. Io. 2,1-11.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti