Lombardia Beni Culturali
118

Depositiones testium

<1174 febbraio 26/novembre 8 - 1176 giugno 30/1178 settembre 18>.

Testimonianze prodotte da Squarciavilla Oldani, da una parte, e da Revegiatus Oldani, dall'altra, nella causa tra loro vertente a proposito di diritti di acqua relativi al prato de Rovoredo, situato nel territorio di Garbaniate.

Minuta, ASMi, AD, pergg., cart. 303, n. 139 [M]. Sul verso, alcune annotazioni tarde.

Pergamena di mm. 360/380 x 75/150; in discreto stato di conservazione, ha forma irregolare e presenta tre fori naturali, uno dei quali, trovandosi vicino al margine destro della pergamena, ne ha provocato lo strappo; l'inchiostro, sbiadito in taluni punti, rende qua e là difficile la lettura. La trascrizione delle deposizioni prosegue anche sul verso della pergamena.
I termini post quem e ante quem sono stati fissati con l'aiuto di alcune sentenze consolari relative alla causa dei prati di Rovoredo. Il presente documento, infatti, è certamente posteriore al 26 febbraio 1174 (Doc. 92), poiché fa sicuro riferimento ad una sentenza data in quel giorno, e forse anche all'8 novembre dello stesso anno (Doc. 97), in quanto una allusione del testo può far pensare che si ricordasse anche un'altra sentenza che porta quella data. D'altra parte le deposizioni dei testimoni prodotti dai due fratelli Oldani sono forse precedenti alla sentenza del 1176 (Doc. 104) e sicuramente anteriori alla sentenza consolare del 18 settembre 1178 che chiude definitivamente la controversia.

§ Testes Squarciaville Oldani (a) | § Mafiolus de Badagio iurato dixit: «Ego vidi quondam Ambrosium patrem | eius, et Revegiatum, et istum Scarzavillam, semper adaquare istud | pratum de Rovoredo omni die quando voluerunt usque ad istud | tempus, et non (b) erat qui contradiceret, nam | sua erat aqua et suum erat pratum». § Arricus de Carbagni|ate iurato dixit idem et: «Bene credo quod licebat ei facere omni die, set | nescio si omni die (c) vidissem adaquare». § Petrus Pigaza de Bada|gio iurato dixit idem quod Mafiolus, et addidit quod multum bregavit | cum suprascripto Ambroxio qui fecit istud pratum et fecit roziales | quibus ipsum pratum adaquabat (d) ipse Ambrosius. § Iohannes | mulinarius de Badagio iurato dixit: «De Ambrosio non recordor, | set scio quod Revegiatus quasi furto tollebat ipsam | aquam pro ipso prato adaquando in aliis diebus quam | dominico et sabbato in quibus debebat eam tollere (1). Et ego multotiens | ivi et sgombravi, ipso nolente et volente». § Item testes Squarciaville. | § Iohannes mulinarius Revegiati iurato dixit: «Ego volui errogare de meo | libras .III. in faciendo molendino Revegiati sursum in Paisasca (e), et dare | tantum fictum quantum do, quando feci **** ibi ubi est, set dixit per libras .C. | non faceret nisi ibi ubi antiquitus fuit, et posuit nos in carta et pena de solidis .XX. | imperialium si venderemus aquam Squarciaville aut Grosello aliis diebus | quam sabatis vel dominicis. Et nunc si vellet suo dispendio facere illud molendi[num]| in Paisasca (f) darem ego ei tale fictum quale do ei». Interrogatus si Ambrosius | Guazoni adaquabat pratum de Rovoredo preter quam dominica vel sabbato | quando molendinum de Rovoredo erat in statu, respondit: «Non sum inde certus». | § Ambrosius frater ipsius Iohannis iurato dixit: «Ego scio quod istus meus frater voluit | expendere de suo in faciendo molendino in Paisasca, et dare tale fict[um]| quale dat hic». Interrogatus quomodo scit hoc, respondit: «Bene per istum fratrem meum [cum] quo | sto in eo ut socius. Set ille conduxit et levavit». Interrogatus ut Iohannes, respondit simili[ter]. | § Arnulfus de Arluno de loco Setemo iurato dixit: «Ego interfui concordi[e]| quam fecit Revegiatus cum suprascripto Iohanne de suprascripta aqua et molendino, et scio quod | posuit in conventu quod non (g) concederet aquam alicui nisi diebus solitis. Et scio quod | Iohannes expendidisset de suo in faciendo ipso molendino in Paisasca plus de solidis .XXV., | si Revegiatus vellet et faceret (h) ei tale fictum quale facit». Interrogatus ut alii, respondit similiter, | set dixit: «Ambrosii erat pratum et molendinum; bene credo quod faciebat contra | voluntatem mulinariorum». § Girardus Civatarius (2) iurato dixit: «Bene audivi | Revegiatum quando faciebat istud molendinum dicere quod faceret illud sursum | ubi fuit, nisi quod vult nocere prato Squarcietti; et scio quod mulinarii libentius vole|bant illud superius quam ibi ubi est». § Testes Revegiati Guazonis. § (i) Obizo qui dicitur de Badagio (3) | iurato dixit: «Semper habeo auditum quod mulinarii de Rifrigido semper rumpebant | clusas Ambrosii Guazonis et filiorum eius, si tollerent eis aquam preter quam sabbato | et dominica, set aliud nescio». § Straciabeccus de Badagio iurato dixit idem, et addidit quod | vidit mulinarios aque ire pro ipsa aqua expedienda, pro eo quod ipse Ambrosius | et alii qui habebant prata tollebant eam quandoque et aliis diebus. § Testes suprascripti | Revegiati, § Landulfus de Badagio iurato, interrogatus (j) si Revegiatus | tollebat aquam de Rifrigido, quamdiu prata de Rovoredo era[n]t sua, infra eb|domadam pro eis adaquandis, respondit: «Faciebat olam (k), set non iure; et nos de subtus quan|doque scilicet aqua habundabat, tollerabamus, et quando sentiebamus | aquam deficere molendinis nostris, mittebamus sursum ad eius clusas rumpen|das; et egomet iam ivi». Interrogatus si ipsi de subtus habebant iux rumpendi | ipsas clusas, si tolleret aquam aliis diebus quam dominica et sabato, respondit: «Nescio | quod ius, set eo vidente rumpebantur, et non audebant prohibere, et numquam con|tradixerunt (l)». || § Suprascripti (m) Revegiati. § Petrus mulinarius | de loco Gizano iurato dixit: «Ego vidi patrem meum tenere | molinum istud quod est modo suprascripti Revegiati, et tunc erat Gue|rtii de Badagio, et sedimen unde est discordia cum ipso mollino per .VIII. annos; et mortuo patre meo vidi Carnelva|rium et Zanellum tenere ipsum molinum cum ipso sedimine per | .XV. annos; et est ipsum molinum cum ipso sedimine ad Gar|bagniate, et dicitur molinum de Rovereto. Est ipsi sedimini | a mane aqua fluminis et ipsum molinum, a meridie prata | Squarciaville, a sero similiter, a monte similiter, set a sero est | fossatum inter ipsum sedimen et prata ipsius Scarciaville, | set cuius scit (n) ipsum fossatum nescio, et potest esse ipsum | sedimen circa pertica .I.; et sic (o) est infra ipsas coheren[ti]as, | vidi patrem meum tenere, et suprascriptos Carnelvarium et Zanellum. Et hoc fuit a .L. annos infra et a .XX. supra». | § Iohannes mulinarius de loco Garbagniate iurato dixit: | «Ego vidi suprascriptos Carnelvarium et Zanellum tenere | suprascriptum sedimen cum ipso molino pro sedimine ex parte | illorum de Badagio per. VII. annos, a .XXX. annos infra | et a .XV. supra; et de coherentiis idem». Et dixit quod videtur ei quod | ipsum fossatum quod est a sero est ipsius sediminis (p), quia terra fossata est proiecta versus sedimen; et dixit quod a meridie habet ipsum sedimen similiter fossatum; et dixit quod potest esse | pertica .I. aut plus. § Ambrosius mulinarius qui stat | in ipso molino iurato dixit idem per .VII. annos et plus; et | dixit quod a meridie fuit via, et modo currit inde aqua. | Et isti ambo dixerunt quod de supra de tecto molini est | usque ad brachia tria de ipso sedimine.


(a) In M segue § Mafiolus Oldani annullato con una linea sottoscritta.
(b) In M segue de Garbagniate annullato con una linea sottoscritta.
(c) M omette die.
(d) La seconda a corretta su e.
(e) M Paissca con la prima i sovrapposta ad a, e la seconda s in posizione di esponente.
(f) In M, ad inizio di rigo, in Paisasca è preceduto da in Pisca annullato con una linea sottoscritta.
(g) M omette non.
(h) M fac(er)e.
(i) M omette il segno di paragrafo.
(j) Segue una rasura per lo spazio di cinque lettere.
(k) Così M.
(l) M contradix(erunt), con insolita abbreviazione.
(m) Così M, con omissione di testes.
(n) Così M per sit.
(o) Così M.
(p) M sedidiminis.

(1) Cf. Doc. 92.
(2) Sugli Zavattari, v. Doc. 7, n. 7.
(3) Sulla famiglia da Baggio, v. Doc. 1, n. 6.

Edizione a cura di Annamaria Ambrosioni
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti