Lombardia Beni Culturali
119

Sententia

1178 settembre 18, Milano.

Ottobello giudice detto Zendadarius, console di Milano, insieme con Oltacus de la Croce, Gregorio giudice, Pagano Burrus e Obizo Cotta, suoi colleghi, nella controversia tra Revegiatus detto Guazonus, da una parte, e Squarciavilla suo fratello, dall'altra, a proposito delle richieste di modifica avanzate da Revegiatus ad una precedente sentenza consolare sui diritti di acque nei prati dei due fratelli siti in territorio di Garbaniate, e inoltre a proposito delle chiuse da usare nella roggia del detto Squarciavilla passante attraverso i prati di Revegiatus, sentenzia a favore del nominato Revegiatus per il primo punto, per il secondo punto a favore del detto Squarciavilla, al quale però nega il diritto di gettare il fango della roggia sui prati di Revegiatus.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 303, n. 140 [A]. Copia semplice del sec. XVIII, N. Sormani, Diplomatica mediolanensis, H 101, III, ff. 206r-207r. Copia semplice del sec. XVIII, G. C. Della Croce, Codex Diplomaticus Mediolanensis, I, 9, ff. 292r-293v. Sul verso, di mano contemporanea: B(reve) notat ubi debet | aqua adequari; non | debet pallos in aque|ductu ponere | atque i [[.........]]. Seguono altre annotazioni tarde.

Edizione: Manaresi, nr. CXIX, pp. 163-164.
Regesti: Giulini, Memorie, VII, p. 138; Riboldi, Le sentenze, p. 263.
Cf. Giulini, Memorie, III, p. 780; Manaresi, Introduzione, p. CXIII; Occhipinti, Gli Ermenulfi, p. 199.

Pergamena di mm. 272/243 x 313/327; in discreto stato di conservazione, è un poco logora e presenta l'inchiostro sbiadito in corrispondenza delle antiche piegature; presenta inoltre un difetto naturale nell'angolo superiore destro.
Le sottoscrizioni di Otto, Gregorio, Gerardo, Guercio, Ruggero sono autografe e in inchiostro diverso da quello usato dal notaio scrittore.

(SN) Die lune quarto decimo kalendas octubris. In consulatu Mediolani. Sententiam protulit Ottobellus iudex qui dicitur Zendadarius (1) consul Mediolani, et cum eo Oltacus de la Cruce (2) et Gregorius | iudex (3) et Paganus Burrus (4) et Obizo Cotta (5), similiter consules sotii eius, de lite que vertebatur inter Revegiatum qui dicitur Guazonis, et ex altera parte Squarciavillam fratrem eius, de civitate Mediolani. Lis | talis erat. Postulabat ipse Revegiatus quatinus predicti consules, ex suo offitio modum aque constructum inter se et suprascriptum Squarciavillam in pratis suis de loco Garbaniate (6) ubi aqua per | medium dividitur ita constituant, ut ipse Revegiatus adaquando prata sua dimidiam aquam habere possit. Allegabat enim sententiam inter se et suprascriptum Squarciavillam, ut ipse haberet dimi|diam partem aque et Squarciavillam aliam dimidiam, prolatam fore, quam sententiam scriptam hostendebat (7). Ex adverso respondebatur sententiam illam per anteriores (a) consules latam fore, | et modum ita ut nunc erat per eos constitutum esse, ita quod dimidia pars aque per aqueductum Revegiati curreret et alia dimidia per veterem alveum aque ad prata Squarciaville de|flueret, quam sententiam et constitutionem modi factam in suo statu esse debere, nec per posteriores consules infringi posse dicebat. Ipse vero Revegiatus sententiam stare debere aiebat, | scilicet ut ipse habeat dimidiam partem aque adaquando, modum vero meliorari debere asserebat, quia si magistri a corisulibus directi ut modum facerent, in modo faciendo errave|runt, et consules eos bene fecisse crediderunt, sententie sue errorem illum preiudicare noluerunt; quare ipsum modum in melius debere reformari communibus sumptibus proponebat, | quos sumptus Squarciavilla, si contingeret quod modus deberet mutari, facere [recu]sabat (b). Insuper conquerebatur prefatus Revegiatus de suprascripto Squarciavilla, quatinus in aqueductu quodam | quem ipse Squarciavilla per pratum Revegiati habet, per quem aquam ad sua prata irriganda ducit, ligna, cum clusam facere vult, non ponat ita ut ripa prati ipsius Revegiati | ab aliqua parte tangant, set in medio aqueductu, quando aqueductum claudere vult, palos figat, et ita non tangendo ripas clusam faciat. Ad que ipse Squarcia|villa respondebat se non posse competenter aqueductum claudere nisi lignum traversanium in utraque ripa figat quod palos fixos in medio aqueductu firmos teneat; preterea | patrem suum, cuius omnia prata fuerunt, dicebat ipsum aqueductum ibi habuisse et, cum comodum esset, taliter clausisse; ipsum autem aqueductum taliter habere debere qualiter pater suus habuit | proponebat, et de hoc publicum instrumentum hostendebat (8). Insup[er] (c) dicebat ipse Squarciavilla quod in prato ipsius Revegiati lottare deberet, quod predictus Revegiatus penitus negabat. | His et aliis visis et auditis, et visa ipsa discordia ab Anrico Grasso (9) et a suprascriptis Ottobello et Oltacho consulibus, predictus Ottobellus, quia cognovit magistros missos ad modum | faciendum errasse, iussit modum illum ita aptari ut ip[se Re]vegia[tus] (d) habeat dimidiam partem aque adaquando et communibus expensis, exceptis suprascriptis expensis que nunc | debent fieri, de quibus in ipso Ottobello se posuerunt. Ipse vero per convenientiam precepit ut ipse Revegiatus faciat duas partes et Squarciavilla tertiam. De aqueductu vero | Squarciaville ita censuit, ut ipse Squarciavilla habeat licentiam in incili ipsius aqueductus ponendi lignum traversanium in utraque ripa, quod lignum sustineat palos | ipsius Squarciaville quos pro facienda clusa aqueductus fixerit, ita tamen ut non noceat pratis ipsius Revegiati. Preterea censuit ut ipse Squarciavilla non habeat | licentiam lotandi in pratis ipsius Revegiati. Et sic finita est causa. Anno dominice incar[nationis] (c) millesimo centesimo septuagesimo octavo, suprascripto die, indictione duodecima.
Interfuerunt Cerrionus de Ermenulfis (10), Sicherius Villanus, Heriprandus Iudex (11), Rogerius de Alliate, Ardericus de Bonate, Durus Brollia (12), Albertus Cotta, Rostavilla de Lapis|sina; de servitoribus Trussavacca (13), Mainerius (14), Legniaciolus (15), Anselmus Ferrarius (16).
(S) Ego Oto Zendadarius co[n]sul (e) hanc sententiam protuli ut supra et subscripsi.
(S) Ego Gregorius (17) iudex subscripsi.
(S) Ego Girardus Pistus (18) subscripsi.
(S) Ego Guertius Iudex (19) subscripsi.
(S) Ego Rogerius Bonafides, iudex, subscripsi (f).
(SN) Ego Ugo qui dicor de Castegnianega, sacri palatii notarius, scripsi.


(a) La prima e è corretta su altra lettera iniziata.
(b) In corrispondenza della antica piegatura l'inchiostro è sparito; Manaresi leggeva ancora la parola completa.
(c) In A il segno abbreviativo non è più visibile; Manaresi leggeva ancora la parola completa.
(d) In corrispondenza della antica piegatura l'inchiostro è sparito; Manaresi leggeva ancora le parole.
(e) In A il segno abbreviativo non è più visibile; Manaresi leggeva ancora la parola completa.
(f) La sottoscrizione è in A nella metà destra della pergamena, a lato delle sottoscrizioni di Otto e Gregorio.

(1) Ottobellus Zendadarius, console nel 1178 (oltre al presente documento v. anche Manaresi, nr. CXV, pp. 157-160; nr. CXVI, pp. 160-161), lo sarà di nuovo nel 1182, 1184, 1188, 1199 (Manaresi. nr. CXXVI. PP. 173-174: nr. CXXVIII, p. 176; nr. CXXIX, pp. 177-178; nr. CXLII, pp. 208-210; nr. CXLIII, pp. 210-211; nr. CXLV, pp. 211-212; nr. CLVIII, pp. 231-232; nr. CCX, pp. 301-302).
(2) Oltacus de la Croce risulta console solo in quest'anno (oltre al presente documento, v. anche Manaresi, nr. CXV, pp. 157-160; nr. CXVI, pp. 160-161).
(3) Sul giudice Gregorio Cagainarca, v. Doc. 31, n. 1.
(4) Paganus Burrus era già stato console nel 1160 e nel 1173 (Manaresi, nr. XLIX, p. 71; nr. L XXXVIII, pp. 123-124); per la sua attività nel 1178, oltre al presente documento, v. Manaresi, nr. CXV, pp. 157-160; nr. CXVII, pp. 163-164.
(5) Obizzo Cotta risulta console solo in questo anno (oltre al presente documento, v. Manaresi, nr. CXV, pp. 157-160).
(6) Per Garbaniate, v. Doc. 1, n. 3.
(7) v. Doc. 96.
(8) Il documento si desidera.
(9) Enrico Grassus, che era console in questo anno (Manaresi, nr. CXV, pp. 157-160; nr. CXVI, pp. 160-161; nr. CXVII, pp. 161-162), lo sarà di nuovo nel 1187 (Malusardi, pp. 98-99) e nel 1196 (Manaresi, nr. CXCIV, p. 273). Sulla famiglia del console, v. Doc. 92, n. 8.
(10) Sulla famiglia degli Ermenulfi, v. Doc. 68, n. 5.
(11) Su Eriprando Iudex, v. Doc. 92, n. 7.
(12) Su Durus Brollia, v. Doc. 96, n. 4.
(13) Trussavacca de Arengo fu servitor del comune di Milano anche nel 1175, 1177, 1179, 1182, 1185, 1190 (Manaresi, nr. XCVII, pp. 136-138; nr. CVII, pp. 148-149; nr. CXV, pp. 157-160; nr. CXVI, pp. 160-161; nr. CXX, p. 165; nr. CXXI, pp. 166-169; nr. CXXVI, pp. 173-174; nr. CXXVIII, p. 176; nr. CXXIX, pp. 177-178; nr. CXLIX, pp. 220-221; nr. CLXX, p. 245; nr. CXCII, pp. 270-271).
(14) Mainerius sarà servitor del comune di Milano anche nel 1179 (Manaresi, nr. CXXI, pp. 166-168).
(15) Legniaciolus era già stato servitor del comune nel 1177, e lo sarà di nuovo nel 1182 (Manaresi, nr. CVIII, pp. 148-149; nr. CXXVIII, p. 176).
(16) Per Anselmo Ferrarius, v. Doc. 96, n. 8.
(17) Per Gregorio Caginarca, v. Doc. 31, n. 1.
(18) Sul giudice Gerardo e sulla famiglia dei Cagapisto, v. Doc. 63, n. 3.
(19) Per Guercius de Hostiolo, v. Doc. 92, n. 1.

Edizione a cura di Annamaria Ambrosioni
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti