Lombardia Beni Culturali
12

Adelchis regis diploma

766 gennaio 20, Pavia.

Adelchi re conferma al monastero di <San> Salvatore di Brescia, fondato dalla regina Ansa, ad Anselperga, badessa del monastero di S. Salvatore di Brescia, sua germana, e alla comunità delle monache il possesso di tutti i beni - compresi gli arredi e le suppellettili -, delle terre e degli edifici, donati dai genitori o acquisiti in seguito a vario titolo, siti sia in Brescia, dentro e fuori la città, sia nelle altre città <del Regno> .

Copia semplice della seconda metà del sec. XII, ASBs, ASC, Codice Diplomatico Bresciano, busta 1, perg. XI [B]. Copia semplice del sec. XVII, BAMi, <PURICELLI>, Brixiensis monasterii olim Sancti Salvatoris nunc Sanctae Iuliae varia privilegia, ff. 182r-182v [G]. Copia Odorici, busta 19.2. Regesto Astezati, pp. 63 (alla data 766 gennaio 24), 532. Regesto Cristoni, p. 1. Nel verso, di mano del sec. XV-XVI (?): C.C..

Edizioni: MARGARINI, Bullarium Casinense, II, n. XI, pp. 9-10; TROYA, Codice Diplomatico Longobardo, V, n. 848, pp. 343-44; PORRO LAMBERTENGHI, Codex Diplomaticus Langobardiae, n. 30, coll. 58-9; BRÜHL, Codice Diplomatico Longobardo, III, n. 37, pp. 224-27 (Br).
Trascrizioni: BAITELLI, Annali historici, pp. 13-4; pp. 34-5 (trad. it.); ODORICI, Storie Bresciane, III, n. XXVI, pp. 44-5.
Regesti: BETHMANN und HOLDER-EGGER, Langobardische Regesten, n. 391, p. 300; CHROUST, Untersuchungen, n. 30, pp. 190-91.
Cf. ODORICI, Antichità cristiane, p. 15; ID., Storie Bresciane, II, p. 287 (nota 2); CHROUST, Untersuchungen, pp. 10, 28-9, 50, 52, 60, 63-6, 68, 70, 76, 78, 80, 81; VOIGT, Die Königlichen Eigenklöster, p. 20; SEREGNI, La popolazione agricola, p. 26; BRÜHL, Studien, pp. 195, 197, 200; BOGNETTI, La Brescia dei Goti e dei Longobardi, pp. 438, 446 (nota 1); PANAZZA, La documentazione storica, p. 17; GASPARRI, Grandi proprietari e sovrani, p. 437 (nota 21); BECHER, Das königliche, p. 299 (nota 2); BETTELLI BERGAMASCHI, Monachesimo, p. 49 (nota 32); CAMMAROSANO, Nobili e re, p. 94 (nota 15); BRESSLAU, Manuale di diplomatica, p. 319; LA ROCCA, La legge e la pratica, p. 68; EAD., Monachesimo femminile, p. 125 (nota 24).

La pergamena, pur accusando una modesta consunzione lungo il margine laterale e alcune rosicature che non interessano il dettato, si presenta complessivamente in buono stato di conservazione. Rigatura a secco.
Nel verso non compare la consueta segnatura di mano Astezati; tuttavia il documento risulta regestato nell'Indice alla segnatura K fil. 1 n. 1, peraltro la stessa dei docc. 1 e 13.
Il presente doc., con il quale vengono confermati in modo generico i possedimenti presenti e futuri del monastero, è il primo dei quattro diplomi emanati dal solo Adelchi.
Circa la grafia, cf. nota introduttiva doc. 1.
Si offre l'edizione di B, senza segnalare le varianti presenti nella copia seicentesca.

Flavius Adelchis vir excellentissimus rex. Monasterio D(omi)ni et Rede(m)ptoris (a) nostri Salvatoris sito intra civitatem nostram Brixianam, quod (b) do(m)na et genitrix nostra Ansa regina a fundam(en)tis edificavit, et sacrate Deo Ansilpergę abb(atis)se, dilectę germanę nostrę, vel cuncte congregationi monacharum ibidem consistentibus. Qua(m)vis a divinę potestatis auxilio excellentia regum videat(ur) esse sublimata et corda eorum in O(mn)ipotentis sint dext(er)a colligata (1), tamen perspicuum aptu(m)que nobis cognoscit(ur) esse, ut qui tantę potestatis gl(ori)a regalia felicit(er) sceptra (c) gubernant, ut n(on) solum tantu(m)m(od)o suis tueat(ur) precibus, verum etiam ubicu(m)que ecclesiarum Dei fuerit unita congregatio vel reliqua te(m)plorum o(m)niu(m) Dei eorum valeant orationibus sublevari, quantomagis illarum exorationibus monacharum, q(uę) se(m)per ante O(mn)ipotentis oculos in singul(is) pernoctantes cenobiis et coram Conditoris presentia incessant(er) vigilant et (d) puris conscientię mentibus lacrimas fundunt, earum possumus sublevari iuvamine. Quapropter, sicut sublimam nostram postulavit clem(en)tiam religio tua, per hoc tranquillitatis nostrę pragmaticum firmamus in ipso sancto cenobio vel tuę dilectioni om(n)ib(us) rebus mobilibus et i(m)mobilibus diversisque t(er)ritoriis universisque edificiis, familiis, animaliis atque vasa sacra, auro, argento, erram(en)ta (e), ferramenta vel qualicu(m)que scirfa (f) o(mn)ia et ex o(mn)ib(us), inintegrum, quibus inibi ex dono (g) d(omi)norum et genitorum nostrorum regum vel aliorum hominum atque per venditionem, co(m)mutationem seu livellario nomine undecu(m)que aut per qualicu(m)que genio vel titulo tam intra ipsam civitatem Brixianam seu foris aut per reliquas o(mn)es (h) civitates (i) nostras qualescumque (j) res, ut diximus, mobiles vel i(m)mobiles ad ipso sancto monasterio advener(int) per quovis capitulo, et modo presenti die habere, possidere probamini, o(mn)ia (k) et ex o(mn)ib(us), inintegrum. Quatenus amodo et deinceps habentes hoc nostrum firmitatis preceptum securo nomine omnia valeamini possidere; dantes etenim in mandatis cunctis ducibus, comitibus, gastaldiis universisque (l) gentibus (m) vel actoribus nostris, ut nullus ullis u(m)quam te(m)poribus contra ea, q(uę) nostra firmavit atque statuit potestas, in aliquo audeat molestari, sed nostris felicissimis et futuris te(m)poribus nostra firmitas in ipso sancto et metuendo loco tibi (n) vel successarum tuarum stabilis maneat et persistat. Ex dicto do(m)ni regis per Ansemund notarium et ex ipsius dictato scripsi ego Petr(us) notarius. Actum Ticino, in palatio. Vigisima die mensis ianuarii, anno felicissimi regni nostri in Dei nomine septimo (o) per indictione quarta. Feliciter.


(a) d- corr. da altra lettera principiata, come pare.
(b) B quam.
(c) -p- corr. su altra lettera erasa.
(d) et su rasura.
(e) Così B, si intenda ornamenta.
(f) Così B, si intenda sint.
(g) Così B, si intenda forse dominio.
(h) -s su rasura.
(i) c- su rasura.
(j) -l- corr. su s erroneamente anticipata, parzialmente erasa.
(k) o(mn)ia nell'interlineo.
(l) -isq(ue) su rasura.
(m) -en- su rasura.
(n) B om. tibi (cf. doc. 13).
(o) -ep- su rasura.

(1) Cf. Mt. 25.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti