Lombardia Beni Culturali
87

Cartula comutationis

970 aprile 20, Cremona.

Liutprando, vescovo di Cremona, dà a Vulmanno, figlio di Riprando, quaranta iugeri di terra arabile con un edificio e dieci iugeri di terra boscosa nel territorio di Mastalingum; quaranta iugeri di terra arabile e cinque iugeri di terra boscosa nel territorio di Ero, ventun iugeri di terra aratoria presso Izano in località Mansingum, cinque pertiche nel territorio di Grumello, sei pertiche in Grumariolum. Riceve in cambio tutti i beni posseduti da Vulmanno in Carçiagum (Arzago d'Adda?), Caltemanum e Castinianum e in Vergarium per un totale di dieci iugeri di terra coltivata a vite, ventisei iugeri di prato e centotrentanove iugeri di terra aratoria e boscosa.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 106, n. 86 [B]. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 26. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 42. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 74 (con data maggio 12).
B è così autenticata: (SN) Ego Gyrardus notarius huius exemplar vidi et hoc scripsi et subscripsi.
Nel margine esterno, di mano del sec. XVII: Y.

Edizione: Cod. dipl. Lang., col. 1253, n. DCCXVII; Falconi, I, p. 189, n. 72.
Regesto: Robolotti, Delle pergamene, p. 44 (con data maggio 12); Robolotti, p. 7, n. 51 (con data maggio 12); Astegiano, I, p. 36, n. 36; Savio, p. 31.

Il notaio Girardus (Patitus) ha con ogni probabilità commesso degli errori nella trascrizione della completio: Freginulfus è infatti quasi sicuramente un'errata lettura per Heginulfus, notaio che roga altri documenti dei quali ci sono pervenuti gli originali, datati 962 gennaio 14, Cremona; 966 novembre 8, Cremona; 970 aprile 20, Cremona. La stessa errata lettura Freginulfus è riproposta da Girardus anche nel documento n. 106 del Codice, datato 973 giugno 19, Cremona).
Il titolo che precede il documento è in inchiostro rosso.
Il documento è molto scorretto.

Acquisitio Carçiaci
(SN) In nomine domini Dei et salvatoris nostri Yesu Christi. Otto et item Otto, pater et filius, imperatores, | anno imperii eorum Deo propitio primi Ottonis nono et de filio eius tertio, duodecimo kalendas | madii, inditione tertia decima. Commutatio bone fidei noscitur esse contractum, ut | vicem emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligant contrahentes (1). Placu|it itaque et bona convenit voluntate inter do(m)num Liuprandum, episcopum Sancte Cremonensis | Ecclesie, nec non et Vulmannus, filius Riprandi, ut in Dei nomine debeat dare, sicut et a | presenti dederunt ac tradiderunt, sibi vicissim unus alteri commutationis nomine. In primis | dedit ipse domnus Liuprandus episcopus eidem Vulmanno in co(m)mutationis causa, id sunt | rebus illis iuris ipsius episcopii que sunt posite in loco et fundo de Mastalingo, Arie et in Ma|singo prope Iosanum et in Grumedello seu in Grumariolo. Predictis rebus in Ma|stalingo, aliquit edifitium super se habente, sunt de terris arabilis iuges quadragin|ta; de silvis iuges decem. Iam dictis rebus in Aria sunt de terris arabilis iuges quadra|ginta, de silvis iuges quinque. Prefatis rebus in Mansingo sunt de terris aratoriis iuge|ra viginti et una. In suprascripto loco Grumedelli sunt pertice quinque. In iam dicto loco Gru|marioli sunt pertice sex. Quidem et ad vicem recepit ipse domnus Liuprandus episcopus a par|te sui episcopii ab eodem Vulmanno meliorata causa, sicut lex (2) habet, id sunt (a) ex | omnibus rebus illis iuris ipsius Vulmanni, quibus sunt posite in locis et fundis de Car|tiago ------- et in Caltemano seu in Casteniani atque in Vergario vel in ----- | adiacentes. Quod sunt rebus ipsis de sediminas et arei (b) ubi vites erant et sunt terris clau|suris per mensura iusta iuges decem; de pratis sunt viginti sex iuges; de terris arabi|lis et silvis ------ iuges centum triginta novem. Has denique iam dictis causis | et rebus supra nominatis vel communitatis (c) una cum accessionibus et ingressoras | earum seu cum superoribus et inferioribus earum rerum, qualiter supra mensurarum et sunt com|prehense, inintegrum sibi unus alteri pars parti commutationis nomine tradiderunt, facientes | exinde a presenti die tam ipsi quamque et successores vel heredes eorum legaliter de quo | receperunt iure proprietario nomine quicquid voluerint aut previderant (d) sine omni uni al|terius contraditione. Et spoponderunt sibi unus alteri quisco dedit inintegrum ab omni | homine defendere. Quidem et ut ordo legis deposcit et ad hanc previdendam commutati|onem accesserunt super ipsis rebus ad previdendum, id est Vualpertus, presbiter et missus | domni Liuprandi episcopi ab eo directo, una simul cum boni homines exstimatores qui | exstimarent, id sunt Radaldus et Davualdus seu Aribertus. Quibus omnibus extiman|tibus co(m)paruit eis et exstimaverunt, quod melioratas res susciperet ipse domnus Li|uprandus episcopus a parte ipsius episcopii ab eodem Vulmanno quam dedisset et legibus | commutatio hec fieri potest. De quibus et pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis aut | successores vel heredes eorum se de hanc commutatione (e) removere quesierint et non | permanserint ita omnia qualiter superius legitur vel si ab unumquemque homine quisco de|derunt non defensaverint, componat pars parti fidem servanti pena dublis ipsis | rebus qualiter pro tempore fuerint melioratis aut valuerint sub exstimatione in | consimiles locas. Unde due cartule commutationis uno tenore facte sunt. | (p. 107) Et nec liceat michi ullo tempore ----- (f) voluisset quod a me semel factum vel scriptum est sub ius|iurandum inviolabiliter conservare promitto stipulatione subnixa. Actum civitate Cremona, | feliciter. + Vulmanno a me facta subscripsi. + Vualpertus presbiter missus fui ut supra. | Signum +++ manibus suprascriptorum Radaldi et Davualdi seu Ariberti qui super ipsis rebus | accesserunt et exstimaverunt ut supra. (S) Ato notarius dominorum imperatorum rogatus subscripsi. | Boniprandus rogatus subscripsi. + Odelricus rogatus subscripsi. + Albericus rogatus subscripsi. | Freginulfus (g) notarius et iudex domni imperatoris, scriptor huius car(tule) commutationis, post traditam | complevi et dedi.


(a) Segue eraso Si quis
(b) Così B.
(c) Così B per commutatis
(d) Così B.
(e) Così B.
(f) Spazio lasciato in bianco integrabile con nolle quod
(g) Così B, per Heginulfus

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti