Lombardia Beni Culturali
74

Carta commutationis

1172 giugno 6, Milano, canonica di S. Ambrogio.

La canonica di S. Ambrogio, rappresentata da Satrapa preposito della stessa chiesa, alla presenza di Salvaticus de Salvaticis avvocato scelto in questa occasione, dà in permuta a Guiscardo, a Manescotus de Quinqueviis figlio del fu Tedemannus di Milano, e a Giovanni figlio di Anselmo Vincimala, tutte le terre di proprietà della canonica nel territorio di Agrate, con il fitto ad esse relativo, e riceve in cambio tutte le terre in Paderno di proprietà dei detti commutatoli, con il fitto ad esse relativo e in più quaranta soldi. Il detto preposito dà guadia che difenderà le terre di Agrate date in permuta, e pone come fideiussore Alberto Longus, figlio del fu Liprando di Milano; dà inoltre guadia che investirà i quaranta soldi ricevuti per utilità della chiesa. Guiscardo, Manescotus e Giovanni, da parte loro, danno guadia alla nominata canonica di S. Ambrogio, sempre rappresentata dal detto preposito, che difenderanno i beni di Paderno dati in permuta, e che taciteranno Anselmo Vincimala, e pongono se stessi come fideiussori; trasmettono infine al nominato preposito ogni loro diritto sui beni di Paderno e sulle persone di coloro che li avevano venduti ai detti Guiscardo, Manescotus e ad Anselmo, padre di Giovanni, rappresentati dal prete Burro.

Originale, ASA, Perg. sec. XII, n. 122 [A]. Copia semplice dell'inizio del sec. XVII, ivi, ms. allegato ad A. Regesto del sec. XVIII, Jura Capituli, f. 310v. Sul verso, di mano contemporanea: Carta commutationis de rebus de loco Paderno. Segue un'altra annotazione tarda.

Cf. Ambrosioni, Il testamento, p. 116 n. 1; Ambrosioni, Testimonianze, p. 30 n. 39.

Pergamena di mm. 214(271)/(271)224 x 242(330)/321; in pessimo stato di conservazione, manca dei due angoli superiori, probabilmente bruciati, e attorno ad essi e lungo i margini laterali è dilavata ed illeggibile per un notevole tratto. L'esame alla lampada di Wood ha restituito qualche parola del testo, di cui si è poi tentata l'integrazione, per quanto riguarda il formulario, sulla base di altre permute scritte dal notaio Dionisio (Docc. 67 e 75); per restituire alcuni particolari del contratto, è stato di qualche utilità il Doc. 73, ugualmente rogato da Dionisio, con il quale Guiscardo, Manescotus e Anselmo Vincimala avevano acquistato le terre di Paderno che nel presente documento sono date in permuta alla canonica di S. Ambrogio.
La sottoscrizione di Satrapa è autografa, l'inchiostro è unico.
In calce alla copia unita ad A si legge: Cambium quorumdam bonorum sitorum in loco de Gradi cum aliquibus bonis sitis in loco Paderni inter dominum Satrapam prepositum Sancti Ambrosii pro una parte et Guiscardum Manescotum et Iohannem pro alia. 6 Jun. 1172.

[(SN)][Anno dominice incarnationis millesimo] centesimo septuagesimo secundo, sesto die mensis iunii, indictione quinta. Commutatio bone fidei noscitur [esse contractus ut vice emptio]|[nis] optineat fìrmitatem, eodemque nexu (a) [obligat contrahentes]. Placuit itaque bona convenit voluntate inter dominum Satrapum prepositum ecclesie et canonice Sancti Ambr[osii Mediolani][ubi eius sanctum corpus]|[requiescit, ibi asta]nte et lau[dan]te Salvatico de Salvaticis avocato electo in hoc negotio, seu per laudem et confirmatione infr[a]sc[ri]p[t]o[rum] ca[non]ico[rum quorum nomina subter leguntur, nec non et]|[inter][Guiscardum iu]dicem [qui] dicitur de Gradi, et Manescotum de Quinqueviis filium quondam Tedemanni (b) de civitate Mediolani, et Iohannem filium Anselmi Vinci[mala] qui habi[[...............], ut in Dei nomine debeant dare] sicut a presenti dederunt invicem una pars alteri in causa commutationis habendum. In primis dedit ipse dominus prepositus, ex parte ipsius canon[ice eisdem commutatoribus]|[suis Iohanni et] Gu[iscardo] et Manescoto, scilicet omnes illas res territorias iuris ipsius canonice quas habebat in territorio de loco Gradi, que res reddebant [[.....................] [..........................]] sicalem et panicum, vel si amplius esset fictum; quantum predicte res territorie in suprascripto territorio suprascripti loci Gradi inveniri [potuerint in integrum, in presenti maneant com]|[mutationem. Unde] ad [invicem a]ccepit ipse dominus prepositus, ad partem ipsius canonice, ab suprascriptis Guiscardo et Manescoto et Iohanne commutatoribus suis omnes illas res [[...........]] et sedimen [[......]]|[in lo]co et fundo Paderno et in eius territorio, emptas per libellum ab Guilielmo et Mainfredo germanis, filiis quondam Iohannis de Muzano, et matre et coniugib[us] eorum [[........................] [................]] quibus dabatur fictum per annum modia septem sicalis et panici ad mensuram Mediolani; quantum predicte res territorie et sedi[men [..........]] Paderno [[.....] [...............]][fue]ri[n]t in integrum, in hoc (c) maneant commutacione; que res Paderne (c) fuerunt empte libris treginta et quattuor tertiol[orum [..] precio] suprascriptarum rerum [[..................]]. [Et insuper]|[professus est] ipse [prepositus] a[cce]pisse ab suprascriptis commutatoribus suis pro iuncta solidos quadraginta. Et ad hanc previdendam causam interfuer[unt duo estimatores, scilicet][Albertus Longus][et][Iohannes]|[Crozorinus][qui] estimaverunt hanc commutacionem proficuum (c) esse ecclesie. His autem rebus superius dictis et permutatis cum superioribus et inferioribus se[u] cum f[inibus et accessionibus suis]| in integrum invicem una pars alteri commutationis nomine tradiderunt, ut fatiat unaquaque (c) pars de hoc quod ut supra in commutatione receperunt una cum eorum successor[ibus vel cui ipsi]| dederint vel datum habent libellario nomine quodcumque voluerint, sine omni alterius partis et heredum et successorum contradictione. Et promisit et guadiam dedit ipse preposi[tus, ex parte] ipsius | canonice, eisdem suis commutatoribus quod ipse et eius successores defendere et guarentare habet suprascriptas res de Gradi eis datas ut supra eisdem commutatorib[us] su[is et eorum heredibus]| et cui ipsi derint vel datas habent in iure et ratione omni tempore; et sic posuit fideiussorem suprascriptum Albertum Longum filium quondam Liprandi de suprascripta civitate in pena dupli. Et dedit insup[er] guadiam | ip[s]e prepositus, quam cepit ipse Albertus, eidem Guiscardo, et ad partem sociorum, quod dabit suprascriptos solidos quadraginta in utilitate ipsius ecclesie. Versa vice prefati Guiscardus et Manescotus et Iohannes | dederunt guadiam, ita ut unusquisque in solidum teneatur eidem preposito, ad partem ipsius canonice, si ex eorum parte vel per eorum factum (d) aliqua intentio aut discordia in suprascriptis rebus Paderni | ei datis, eidem preposito vel suis successoribus aut cui dederit apparuerit, vel ab uxoribus vel ab aliquo ex eorum parte, ipsi et eorum heredes defendere et quietare habent predictum prepos[it]um et eius | successores et cui dederit in iure, et quod fatient predictum Anselmum Vincimala tacitum et contentum esse omni tempore in hac commutatione; et sic estiterunt ipsimet debitores et fide|iussores (1) in pena dupli. Amplius ipsi Guiscardus et Manescotus et Iohannes dederunt omne ius et accionem eidem preposito quod habebant in suprascriptis rebus Paderni et in venditoribus, pro eo quod suprascripti Guili|elmus et Mainfredus germani de Muzano fecerant cartam (2) de suprascriptis rebus Paderni in presbitero Burro suprascripte canonice, ad partem suprascriptorum Guiscardi et Manescoti et Anselmi, sed tamen ipsum mercatum fecerat | ipse prepositus cum suprascriptis germanis de Muzano, et ipse Burro presbiter recepit suprascriptam cartam ad partem suprascriptorum hominum pro suprascripta commutatione fatienda. Quia sic inter eos convenit. Actum suprascripta canonica.
+ Ego Satrapa canonice Sancti Ambrosii prepositus a me facta subscripsi.
Signum + manuum suprascriptorum Guiscardi et Manescoti et Iohannis qui hanc cartam commutationis ut supra fieri rogaverunt, et omne ius quod habebant in suprascriptis rebus Paderni et in venditoribus preposito dederunt.
Signum + manus suprascripti Salvatici avocati electi qui interfuit et laudavit ut supra (e).
Signum + manuum suprascriptorum (f) Alberti Longi et Iohannis Crozorini qui estimatores fuerunt ut supra, et ipse Albertus fideiussor estitit ut supra.
Signum + manuum Lanfranci de Pusterla (3), et Amengi de Moirano, et Iohannis Calegarii, et Manere, et Lanfranci de Benno, Iohannis Gambe, ********* testium.
Interfuerunt et laudaverunt presbiter Azo et presbiter Burro de canonicis, magister Petrus Longus (4) et Rogerius de Bocio et Arialdus et Guilitionus et Redulfus suprascripte canonice.
(SN) Ego Dionisius, notarius sacri palatii de Oldegixis ac missus domini secundi Chunradi regis (5), interfui, tradidi et scripsi, et predictum avocatum in hoc eidem preposito confirmavi.


(a) optineat - nexu aggiunto di seguito al 'signum manus' di 'Salvaticus' [v. nota (e)], con un segno di richiamo che doveva essere ripetuto a questo punto nella parte del testo mancante.
(b) Tedemanni su rasura.
(c) Così A.
(d) -a- corretta su altra lettera.
(e) A questo punto in A segue, con un segno di richiamo, optineat - nexu; cf. sopra nota (a).
(f) Le prime due lettere corrette su di una a iniziata.

(1) Per i fideiussori di se stessi, v. Doc. 7, n. 9.
(2) Cf. Doc. 73.
(3) Per i della Pusterla, v. Doc. 31, n. 4.
(4) Su Pietro Longus, v. Doc. 58, n. 1.
(5) Corrado III di Svevia (v. Doc. 1, n. 1).

Edizione a cura di Annamaria Ambrosioni
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti